İngiliz sömürgecilerin 18. yüzyılın ortalarında Kuzey Amerika'nın doğu sahilini istikrarlı bir şekilde nüfuslandırdığı sırada, yükselen bir dünya gücü kıtanın uzak kuzeybatı kıyısında yerleşim yerleri kurmak için çalışıyordu: Rusya.
Rusya, Büyük Kuzey Savaşı'nı kazanıp Avrupa'nın en güçlü askeri gücü haline geldiği ve çarı Büyük Petro'nun resmen tam teşekküllü bir imparatorluğun hükümdarı olarak adlandırıldığı 1721'den bu yana, etkisini dünya çapında genişletmek için çok çalıştı.
Petro ve ataları, bu hedefe ulaşmak için doğuya, Pasifik Okyanusu'na ve ötesine, bugün Aleut Adaları ve Alaska kıyıları olan bölgeye yönelmeleri gerektiğinin farkına vardılar. Buradaki cazibe tam olarak nedir? Benson Bobrick'in yazdığı East of the Sun: The Epic Conquest and Tragic History of Siberia, Rusların Sibirya'yı topraklarını genişletmek ve Büyük Petro'nun yaşadığı dönemde zirvede olan ve imparatorluğun toplam gelirlerinin yüzde 10'undan fazlasını oluşturan kârlı kürk ticareti üzerindeki tekellerini korumak için nasıl önemli bir fırsat olarak gördüklerini açıklıyor.
Vitus Bering boğazları geçiyor
Rus kaşifler ve avcılar 16. yüzyılın ortalarından itibaren doğuda bulunabilecek zenginlikler olduğunu biliyorlardı. Kuzey Pasifik'in yerli halkları, 1725 yılında Rus kraliyeti tarafından görevlendirilen Danimarkalı haritacı ve denizci Vitus Bering bölgeyi keşfetmek ve Rus imparatorluğu adına sahiplenmek için yola çıkmadan önce uzun süre orada yaşamışlardı.
Bunu yaparken Bering, Sibirya'nın doğuda sona erdiğine dair yaygın inancı çürüttü ve Rusya'nın kuzeyindeki Arktik sulardan geçerek Pasifik Okyanusu'na ulaşmanın mümkün olduğunu gösterdi. Nihai sömürgecilik ve işgale hazırlık olarak, Aleut Adaları ve Alaska'nın kıyı şeridinin haritasını çıkarmak için bir yıl süren bir keşif gezisine çıktı. Bölgenin çok büyük olduğunu ve iklimin korkunç olduğunu öğrendi.
Bering, keşifleri sayesinde insanların Alaska'ya ve diğer güney bölgelere ulaşabileceğini ve buralarda ticaret ve yerleşim için kalıcı yerleşimler kurabileceğini gösterdi. Sibirya ve Alaska kara parçaları sadece ince bir kanalla birbirinden ayrılıyordu. Ne yazık ki Bering, kendi adıyla anılan boğazları görecek kadar yaşayamadı. 1741'de bir adada gemi kazası geçirirken iskorbüt hastalığına yakalandı ve öldü.
Kürk tüccarlarının çabukluğu ve kurulan yerleşimler
Kuzey Pasifik'in buzlu, sisli ve fırtınalı havası, Sibirya'daki su samuru postu ve diğer kürk stoklarının yoğun taleple tükenmesinin ardından Rusya'nın promyshlenniki'sini (kürk ticareti girişimcileri) Alaska seferlerini finanse etmekten alıkoymadı. 1740 ve 1800 yılları arasında 40'tan fazla tüccar yeni seferler için ödeme yaptı ve deniz avcıları su samuru ve kürklü fok derileriyle geri döndü.
Bu kârlı girişimler, Rusya'nın toprak iddialarını sürdürmek ve kürk avı seferlerini desteklemek için Alaska'da üsler kurmaya olan ilgisini artırdı. Sibiryalı tanınmış bir tüccar ve kürk taciri olan Grigory Ivanovich Shelikhov, 1784 yılında Kodiak Adası'ndaki Three Saints Körfezi'nde Rusya'nın Alaska'daki ilk kalıcı yerleşimini kurdu.
İki yıl sonra, yardımcılarından birine yazdığı bir mektupta Shelikhov, sömürge felsefesini ortaya koyarak, muhatabına ahlaksız, inatçı ve tembel olarak nitelendirdiği Yerli halklara "boyun eğdirme" talimatı verdi. Hepsinin "sadık ve güvenilir olanların İmparatoriçemizin (Büyük Katerina) yönetimi altında başarılı olacağı, ancak tüm asilerin onun güçlü eli tarafından yok edileceği" konusunda uyarılması gerektiğini yazdı. Bu felsefe, Shelihov'un ilk direnen Kodiak'ın Alutiiq halkını Awa'uq veya Refuge Rock olarak bilinen uzak bir karakola kadar takip etmesiyle zaten kanıtlanmıştı. Çok sayıda insan öldürüldü ve diğerleri rehin alındı.
Rus sömürgeciler ile Amerikan yerlileri arasında gerginlikler devam etti. Buradaki topluluklar Rus tüccarları memnuniyetle karşılamış ancak Rusların toprak gasplarına ve onları Ortodoksluğa döndürme girişimlerine karşı mücadele etmişlerdir. Ancak 1802'de yerli Tlingit savaşçıları birkaç Rus karakolunu ele geçirip yok etti. Ancak sömürgeci güçler iki yıl sonra Sitka Muharebesi'yle otoriteyi yeniden ele geçirdi.
Rus sömürgecilerin yaşam savaşı
Petersburg'da Büyük Katerina'dan övgüler alan Shelikhov, Alaska'daki yeni ticaret operasyonlarını denetlemesi için Alexander Baranov'u gönderdi. Baranov, Rusya'nın Alaska üssünü Pavlovskaya'ya (daha sonra Kodiak olarak değiştirildi) taşıdı ve önce Shelikhov'un temsilcisi, ardından da imparatorluk Rus-Amerikan Şirketi'nin (RAC) ilk yöneticisi -yeni koloninin fiili yöneticisi- olarak yeni yerleşim yerleri kurdu.
Kârlı kürk ticareti artık tek hedefi değildi; bölgede Rus siyasi ve dini hâkimiyetini kurmakla da görevlendirilmişti. Yakutat'ta, Rus anakarasından getirilen serflerin çalıştığı çiftlikler kurdu, kaleler inşa etti, kereste fabrikaları ve tabakhaneler açtı ve kömür ve demir madenciliğine başladı.
Buna rağmen Alaska'daki Rus azınlık varlığını sürdürmekte büyük zorluklarla karşılaştı. Bir başka ünlü Alaska kaşifi Nikolai Rezanov, Novo-Arkhangelsk'te (bugünkü Sitka) geçirdiği zamanı anlatırken korkunç yaşam koşullarını tasvir etmiştir. Rezanov, Barranov'un "bir tür ahşap yurtta kaldığını, içerisinin öylesine nemli olduğunu ve her gün küflerin temizlenmesi gerektiğini" anlatır.
Aşırı açlık ciddi bir sorundu. Yakutatların Tlingitler tarafından katledilmesinden sonra Alaska'daki koloniciler bir kez daha neredeyse tamamen Sibirya'dan getirilen ve çoğu zaman bozulmuş ya da hiç gelmeyen erzağa bel bağlamışlardı. Rezanov, 1805-1806 kışında koloniyi ziyaret ederken, Rus dostlarının açlıktan ölmek üzere olduğunu fark etti.
Güneye, Kaliforniya'ya doğru
Rezanov, halkına yiyecek ve malzeme götürmek için bazı Amerikalı işadamlarından bir gemi satın aldı. Kendini adamış bir Rus emperyalisti olmasının yanı sıra, ilk eşi Grigory Shelikhov'un kızı Anna'ydı. Bu da onu yeni devlet girişiminde hissedar yapıyor ve koloninin başarısında ona doğrudan bir mali pay veriyordu. Bu nedenle, güneyde yer alan Kaliforniya'daki İspanyol kolonilerine doğru yola çıktığında sadece erzak peşinde değildi. Yeni fırsatlar peşindeydi.
İspanya'nın yabancılarla ticaret yasağına meydan okuyup buğday ve diğer gıda maddelerini Rus yapımı aletlerle başarılı bir şekilde takas ettikten sonra zaferle geri döndü. Rezanov, İspanyol valinin genç kızıyla evlenerek ve San Francisco ile diğer İspanyol yerleşimleri ve Rus kolonisi arasında resmi bir ticaret ilişkisi için ön onay alarak kendisinden beklenenin ötesine geçti.
Rezanov RAC'ın büyümeye devam etmesini savunuyordu. Rus meslektaşlarına, Kaliforniya bölgesindeki İspanyol yerleşimlerinin kuzeyinde henüz başka hiçbir Avrupalı güç tarafından talep edilmemiş ya da yerleşilmemiş topraklar keşfettiğini söyledi. Rusya'nın istediği zaman bu topraklara sahip olabileceğini söyledi. Baranov, Rezanov St. Petersburg'a giderken yolda ölmüş olsa da Rezanov'un tavsiyesine uydu. Sonoma County'de 1812'de Fort Ross'u kurarak burayı Rusya'nın Kuzey Amerika'daki en güney karakolu haline getirdi.
Rusya Alaska'yı Birleşik Devletlere satıyor
Toprakları genişlemesine rağmen, Rusya'nın Alaska kolonisi nihayetinde başarısız oldu. Koloni kurulduğunda, aşırı avlanma, girişimin tüm amacı olan su samuru nüfusuna çoktan zarar vermiş ve girişimi tartışmalı hale getirmişti. Rus liderler, kürk ticareti kârlarının düşmesi ve diğer sömürgeci güçlerin Rus yayılmasını sınırlamaya ve kendi toprak kazanımlarını elde etmeye çalışması nedeniyle Alaska kolonilerinin sürdürülebilirliğini sorguladı. RAC'nin yetkisi 1862'de Çar tarafından yenilenmedi. Rusya birkaç yıl sonra Alaska'daki toprak taleplerini 7.2 milyon dolar karşılığında ABD'ye devretti.
