Latin Amerika'da Simón Bolívar ismi birçok şeyle eşanlamlıdır. Bazı insanlar onu kıtadaki önemli bir tarihi figür olarak el üstünde tutarken, diğerleri onu nefretle anar. O, bölgeye yayılacak ve geniş çaplı katliamlara yol açacak bir isyanı ateşleyen askeri bir liderdi. Bolívar bölünmeye yol açan bir figürdü; bazı insanlar onun hayatını takdir ederken, diğerleri o dönemde Latin Amerika için yaptıklarından dolayı onu hafife alıyordu.
Pek çok insan onu burjuva devrimcisi, tiran, reformcu, özgürlük savaşçısı ve benzeri sıfatlarla anmaktadır. İnsanlar onun neyi temsil ettiğini düşünürse düşünsün, o her zaman İspanya'dan bağımsızlığını kazanma mücadelesine önderlik eden devrimci El Libertador olarak hatırlanacaktır.
Simón Bolívar'ın Yaşamı
Simón Bolívar, 24 Temmuz 1783'te Venezuela Genel Kaptanlığı'nın merkezi olan Caracas'ta doğduğunda Güney Amerika'nın en zengin ailelerinden birinin en küçük oğluydu. Ne yazık ki, Simón henüz iki yaşındayken babası öldü ve velayet annesiyle onun babasına geçti. Afrikalı bir köle olan Hipólita, Simón'un bakımını ve yetiştirilmesini üstlenirken, kardeşleri de o zamanlar adet olduğu üzere yatılı okula gönderildi. Çocukken Simón Bolívar'ın tek gerçek ebeveyn figürü Hipólita'ydı. Hem annesi hem de büyükbabası yirmili yaşlarının başında, ilki 1792'de veremden, ikincisi ise 1793'te vefat etti. Sonunda Simón'un velayetini amcası Carlos aldı. Simón amcasından nefret ediyordu çünkü Carlos'un sadece aile servetiyle ilgilendiğini düşünüyordu.
Çocukluğu zorlu geçmiş ve yaramazlığıyla nam salmış bir gençti. Evden kaçarak kız kardeşi ve onun kocasının yanına sığındı ve yeni ikametgahının resmiyet kazanması için beyhude çabaladı. Ancak Simón, Bolívar'ın eğitim aldığı kurumun müdürü Simón Rodríguez ile birlikte yaşamaya başladı. Genç Bolívar, siyasi eğilimlerinin bir kısmını, kendisine bir tür akıl hocası olan Rodrguez'den aldığı rehberliğe borçludur. Rodriguez, bağımsızlık yanlısı bir plana isminin karışmasının ardından 1797'de sürgüne zorlandı.
Bolívar 1799'da Amerika'dan ayrıldıktan sonra gönüllü bir milisin saflarına katıldı. İspanya'ya taşındıktan sonra eğitimini sürdürme imkanı buldu. İspanya'da izinsiz elmas küpe takınca imparatorluk sarayından sürgün edildi. Özel hayatına gelince, María Teresa Rodríguez del Toro y Alaysa'ya evlenme teklif etti, ancak ikili birkaç yıl boyunca bir aile kuramadı. Ancak nihayet 1802 yılının Mayıs ayında hayatlarını birleştirdiler.
Çift, düğünlerinden kısa bir süre sonra evlerini terk ederek Venezuela'nın Caracas kentine yerleşti. Orada trajik olaylar meydana geldi. Mara 1803 yılının Ocak ayında sarıhumma nedeniyle hayatını kaybetti. Tamamen yıkılan Simón bir daha asla evlenmeyeceğine yemin etti. O yılın ilerleyen zamanlarında Avrupa'ya geri döndü. Napolyon Bonapart'ın 1804'teki taç giyme töreninde orada olmasına rağmen, Fransız imparatorluğuna karşı hiç sevgi hissetmiyordu. Simón Rodríguez ile İtalya'yı ziyaret ederken Bolívar, Amerika'yı İspanyol kontrolünden kurtarma arzusunu dile getirecek kadar ilham aldı.
Amerika Kıtasına Dönüş
Simón Bolívar 1807'de batıya doğru yelken açtı. Venezuela'ya varmadan önce Amerika Birleşik Devletleri'nde altı ay geçirmişti bile. Bolívar, İspanya'dan bağımsızlık elde etmek için farklı stratejiler keşfetmek üzere kendisi gibi düşünen birkaç kişiyle bir araya geldiğinde çağdaşlarından çok daha radikal olduğunu fark etti.
Napolyon'un 1807'de İspanya'yı işgal etmesinin ardından, yeni kurulan Venezüella hükümeti Fransız egemenliğine şiddetle direndi. Caracas Yüksek Cuntası, yıllarca süren siyasi entrikalar ve birçok hükümetin çöküşünden sonra Venezüella'da iktidara geldi. Bu grup hem Fransız yönetimine hem de ülkedeki İspanyol naipliğine (Napolyon'un kardeşi Joseph Bonaparte tarafından yönetilen) karşı çıktı. Cunta Simón Bolívar'ı diplomat olarak işe aldı ve Bolívar Venezüella'nın bağımsızlığını kazanması için lobi yapmak üzere İngiltere'ye gitti. Ancak bu çaba yetersiz kaldı ve İngiltere, Birleşik Krallık ile İspanya arasındaki bağların daha öncelikli olduğunu söyleyerek çok az somut destek sağladı.
Venezuela ve Yeni Granada'daki Savaşlar
Simón Bolívar, Venezüella'nın bağımsızlığını elde etmek amacıyla 1811 yılında Vatanseverlik Cemiyeti'ni kurmak için işbirliği yaptı. Venezuela, yıllar süren örgütlenme ve lobi faaliyetlerinin ardından nihayet 5 Temmuz'da bağımsızlığını ilan etti. Yeni ulustaki cumhuriyetçiler ve kralcılar, ilanın hemen ardından savaşa tutuştu. Cumhuriyetçilerin erken zaferlerine rağmen, Bolívar'ın o dönemde ordudaki önemli konumuna rağmen Kraliyetçiler nihayetinde galip geldi.
Ülkenin ve özellikle de Cumhuriyet otoritesi altındaki bölgelerin büyük bir depremle sarsılması da buna katkıda bulundu. Venezuela'da her siyasi görüşten insan, bağımsızlıklarını ilan ettikten sonra ülkelerini vuran bu felaketten dolayı Tanrı'yı suçladı. Bolívar, Cumhuriyetçi güçler teslim olduktan sonra Caracas'a kaçtı ve saklandı.
Arkadaşlarının desteğiyle Simón Bolívar Venezüella'dan kaçmayı ve daha sonra Kolombiya'ya dönüşecek olan Yeni Granada Birleşik Eyaletlerine gitmeyi başardı. Bolívar, hükümetin en üst kademelerindeki bağlantıları sayesinde küçük bir kasabada 70 kişilik bir garnizonun komutanı olarak iş bulabildi. Bolívar, İspanya'ya karşı savaşta müttefiki olan Yeni Granada'dan destek almayı başardı ve 1813 yılında Venezüella'yı işgal etti.
Altı ay içinde ordusu tüm ülkeyi fethetmiş ve Caracas'ı ele geçirmişti. Bolívar, Venezüella'nın İkinci Cumhuriyeti'nin diktatörü ilan edildi. Ancak, parlak günler kalıcı değildi. Mali ve siyasi açıdan Venezuela darmadağın olmuştu. Bazı azınlıklar hala kendilerini yönetime dahil hissetmiyor ve yeni yönetimi desteklemek istemiyordu. Birçok farklı grup Bolívar'ı devirmeye çalıştı ve Bolívar da savaşla uğraşmak zorunda kaldı.
Simón Bolívar, Kralcıların karşı saldırısıyla Caracas'tan çıkarıldıktan sonra bir kez daha ülkeyi terk etmek zorunda kaldı. Yeni Granada'ya geri döndüğünde, yeni uluslarını Özgür ve Bağımsız Cundinamarca Devleti olarak ilan eden isyancılardan ülkeyi geri alma görevi verildi. Bu dönemde anlaşmazlık yaşayanlar sadece Cumhuriyetçiler ve Kraliyetçiler değildi; merkeziyetçi ve adem-i merkeziyetçi siyasi sistemler de gerilimin temelini oluşturuyordu.
Yeni Granada federal bir yapıya sahipken, Cundinamarca merkeziyetçiliği tercih ediyordu. Bir merkeziyetçi olarak bu Bolívar'ın ideolojisi için bir sorundu. Cundinamarca'nın başkenti Bogota'yı ele geçirdikten sonra Cundinamarcalılarla barış yaptı, Yeni Granada ordusundan istifa etti ve sonunda Jamaika'ya gitti.
Simón Bolívar Haiti'den Yardım Aldı
Simón Bolívar, Jamaika'da bir suikast girişiminden kurtulduktan sonra Haiti başkanı Alexandre Pétion ile bir araya geldi. İkili arkadaş oldu ve Pétion, Bolívar'ın Venezuela'daki tüm köleleri serbest bırakma sözü karşılığında Bolívar'a mali yardım ve malzeme teklif etti. Bolívar ikna olunca, Cumhuriyetçi yetkililere danışmak üzere Jamaika'ya geri döndü. Bolívar 1816'da bir orduyu Venezüella'ya geri götürdü ve birkaç zafer kazandı, ancak Temmuz ayına gelindiğinde ezilmiş ve kuvvetleri dağıtılmıştı. Haiti'ye geri çekilmek zorunda kaldı. Venezuela'daki Cumhuriyetçi güçlerin geri kalanı gibi Bolivar da dağıldıktan sonra geri dönmek istedi.
Bolívar, Pétion'un yenilenen desteğini aldıktan sonra Venezuela'ya döndü. Varışının ardından Üçüncü Cumhuriyet'in kurulması için çağrıda bulundu. Cumhuriyetçi ordu onun komutası altında bir araya gelse de, hala pozisyon için çok fazla rekabet vardı. Bolívar, Kralcıları başarılı bir şekilde geri çekilmeye zorladıktan sonra, Cumhuriyetçi otorite yapısı içindeki bir isyanı bastırma ihtiyacıyla karşı karşıya kaldı. Öte yandan, Cumhuriyetçi muhalifleriyle barış yaptı ve Kralcılara karşı bir dizi askeri zafer kazandı. Bolivar, o sırada Venezuela'nın tamamı Cumhuriyetçi otorite altında olmasa da, Üçüncü Cumhuriyet'in başkomutanı ilan edildi.
Yeni Granada'nın Özgürleştirilmesi
Simón Bolívar'ın askeri çabaları, Venezuela'da uzun vadeli ek zaferler elde ettiğinde ikiye bölündü. Bolívar 2000 kişilik bir kuvveti sınırı geçerek Yeni Granada'ya götürdü ve burada Cumhuriyetçi yoldaşlarıyla birleşirken, generalleri de Venezuela'daki Kralcıların işini bitirdi. Bolivar ve askerleri Boyacá Muharebesi'ni hızlı ve kararlı bir şekilde kazandılar. Kralcı askerlerin şehri terk etmesinin ardından Bogota şehrinin hazinesi Cumhuriyetçiler tarafından ele geçirildi.
Yeni Granada'ya döndükten sonra Bolivar iki ülkenin birleşerek tek bir ulus haline gelmesini savundu. Teklifin oybirliğiyle kabul edilmesi Bolívar'ın birleşik bir ülkenin başkanı olmasıyla sonuçlandı. 17 Aralık 1819'da Gran Colombia kuruldu. Ağustos 1823'te tüm Kraliyetçi güçler yok edildikten sonra bile savaş aralıklarla devam etti. Bu süre zarfında 18 Haziran 1821'de gerçekleşen Carabobo Muharebesi önemli bir olaydı. Bolívar ve Gran Colombia, (çoğu Waterloo Muharebesi'nde savaşmış olan) İngiliz yabancı gönüllülerin yardımıyla kesin bir zafer kazandı ve Kraliyet birliklerine büyük kayıplar verdirdi.
Devrim Genişliyor
Simón Bolívar ile Güney Amerika ülkelerini İspanyol egemenliğinden kurtaran bir başka kişi, daha önce Şili ve Peru'yu özgürleştirmiş olan José de San Martín arasında neredeyse bir hesaplaşma vardı. Gran Colombia (Büyük Kolombiya) hükümeti, De San Martín'in Ekvador'u Peru'ya verebileceği endişesiyle Bolívar'ı Ekvador'un güvenliğini sağlamakla görevlendirdi.
Bolivar'ın ilk çabaları başarısız olsa da, farklı bir ordunun başında bulunan güvenilir yoldaşı General Antonio José de Sucre sonunda zafer kazandı. Kralcı bir orduyu ezdikten sonra Bolívar, özerk Guayaquil Eyaleti halkını Gran Colombia'ya katılmaya ikna etmeyi başardı. Panama zaten Gran Colombia'ya katılmış olduğundan, Guayaquil'in de aynı şeyi yapması bir sonraki en mantıklı adım gibi görünüyordu. Hasta ve cesareti kırılmış olan De San Martín evine dönerek istifa etti ve Gran Colombia'nın 1822'de Ekvador'u ilhak etmesine izin verdi.
1823'te iç karışıklıkların ağırlığı altında ezilen Peru Kongresi Bolívar'dan yardım istedi. Kralcıların yanı sıra dört Cumhuriyetçi grup da Peru'da birbirleriyle mücadele ediyordu. Kralcılar 1824'te Lima'yı ele geçirdikten sonra, Peru Kongresi Bolivar'ı Peru'nun diktatörü olarak atadı ve ona başarısını sağlamak için ne gerekiyorsa yapması için yasal yetki verdi.
Bolivar'ın Junn Muharebesi'nde (6 Ağustos 1824) Kralcılara karşı kazandığı zaferden sonra, liderliği Sucre'ye devretti ve o da Ayacucho Muharebesi'nde (9 Aralık) Kralcılarla karşılaşıp onları yendi. Kralcıların kalan kaleleri Bolivar ve Sucre tarafından kuşatıldı. Callao Kalesi Ocak 1826'ya kadar dayanabildi.
Simón Bolívar'ın Ölümü ve Mirası
1825 yılında Bolivar, Peru liderliğine odaklanmak için çabalarını önemli ölçüde azalttı. Bolivar, 1826'da Bolivya'nın bağımsızlığını ilan etmesinin ardından onurlandırıldı. Bolivar halkı ondan başkan olarak göreve başlamasını ve yeni bir anayasa taslağı hazırlamasını istedi. O da bu iki görevi de kabul etti. Bolivar 1830 yılında Bolivya başkanlığından istifa etti. Kısa bir süre sonra, 47 yaşındayken veremden vefat etti.
Özgürlükçü düşünen Simón Bolívar, Amerika Birleşik Devletleri (Amerikan Bağımsızlık Savaşı) ve Fransa'daki ayaklanmalardan (Fransız Devrimi) önemli ölçüde etkilenmişti. Ayrıca gerçekçi ve pragmatik biriydi. Güney Amerika siyasetinin karmaşıklığını kavramış ve iyi bir yönetim için bazı özgürlüklerin kısıtlanması gerektiğini kabul etmiştir. İlkelerine her zaman sadık kalarak, yönettiği bölgelerde köle sahibi olmayı yasadışı ilan etti. O zamanlar bu son derece devrimci ve radikal bir karardı ve büyük Avrupa ülkelerinin dikkatini çekti.
Bolívar, hayatı Venezuela, Kolombiya ve komşu bölgelerin halklarına akıl almaz zulümler getiren neredeyse sürekli bir savaşla geçmesine rağmen, yabancı emperyal egemenlikten bağımsızlık ve kurtuluş için savaştı. O, bir savaşçı olarak kararlılığı ve bir bilgin olarak bilgeliği nedeniyle kahraman Libertador'du.
