Japon İmparatorluğu'nun propaganda makinesinden çıkan Büyük Doğu Asya Ortak Refah Alanı (Greater East Asia Co-Prosperity Sphere [GEACPS]), Japon kontrolü altında yaşayan Asyalılar için idealize edilmiş, birleşik bir Asya kavramını teşvik ediyordu. GEACPS, kendi ordusu, ekonomisi ve imparatorluk yönetiminden bağımsızlığı olan Japon liderliğinde bir Asya siyasi grubu yaratmaya yönelik iddialı bir plandı. Daha sonra, Japonlar tarafından yönetilen Asya uluslarının çoğunun, orada geçirdikleri döneme ilişkin çok olumsuz bir izlenime sahip olduklarını öğrenecektik.
Büyük Doğu Asya Ortak Refah Alanı tamamen bir efsane miydi? Bu fikir nasıl ortaya çıktı ve asıl hedefleri neydi? Japonların fethettiği topraklardaki yerel halk bu konuda ne hissediyordu ve işgal altında günlük yaşam onlar için nasıldı?
Büyük Doğu Asya Ortak Refah Alanının Kökenleri
Ağustos 1940'ta Japon Dışişleri Bakanı Yōsuke Matsuoka ulusal radyoda Batı sömürgeciliğinin boyunduruğundan kurtulmuş birleşik bir Doğu Asya kavramını duyurdu. Büyük Doğu Asya Ortak Refah Bölgesi bu işbirliği alanının resmi adı oldu. Kıtayı Asyalıların yönetmesi gerektiği ve Japon hükümetinin artık yabancıların boyunduruğuna müsamaha göstermeyeceği fikri yayıldı. Japonya'nın etkisinin geleneksel toprakları olan kıta Japonya'sı, Mançukuo (Japon işgali altındaki Mançurya) ve Çin'in ötesine geçerek Doğu Asya'nın geri kalanını, Doğu Sibirya'yı ve hatta Avustralya, Hindistan ve Pasifik Adaları'nın bazı kısımlarını da kapsayacağı düşünülüyordu.
Bu fikir sezgisel olarak Batı Yarımküre'de Avrupa sömürgeciliğine karşı mücadele eden ve ABD tarafından yürürlüğe konan Monroe Doktrini'ne benzemektedir. Japon imparatorluk otoritesi, Pan-Asyalıların Asya'da tek bir birleşik bölge olarak hüküm sürme inancını paylaşıyordu. Pan-Asyacılık, Asya halklarının siyasi ve ekonomik birliğine olan inançla tanımlanır ve tipik olarak emperyalist bir eğilime sahiptir. 1930'lardaki Japon propagandası, 1940'taki resmi deklarasyondan çok önce bu fikrin ilkelerini ortaya koymuştur.
Büyük Doğu Asya Konferansı, 1943
Büyük Doğu Asya Konferansı, 5 Kasım 1943 tarihinde Tokyo, Japonya'da gerçekleşen ve Japonya İmparatorluğu tarafından desteklenen önemli bir uluslararası toplantıydı. Büyük Doğu Asya Ortak Refah Alanının üye ülkelerden birçok üst düzey lider de bu toplantıda hazır bulunmuştur. Bunlar arasında Zhang Jinghui (Başbakan, Manchukuo), Wang Jingwei (Başkan, Çin Cumhuriyeti, Nanjing), Ba Maw (Başbakan, Burma Devleti), Subhas Chandra Bose (Devlet Başkanı, Özgür Hindistan Geçici Hükümeti), Jose P. Laurel (Başkan, Filipinler Cumhuriyeti) ve Wan Waithayakon (Prens, Tayland Krallığı) yer alıyordu.
Toplantı, ekonomik işbirliği veya entegrasyon için net bir çerçeve sunmayan yüzeysel bir birlik gösterisi olmasına rağmen propaganda hedeflerinde başarılı oldu. Daha sonra Büyük Doğu Asya Ortak Deklarasyonu kamuoyuna açıklandı ve üyelerin Batı sömürgeciliğinden kurtulma ve bölgedeki tüm uluslar arasında karşılıklı zenginliğin teşvik edilmesi için çalışma yeminini yineledi. Bunların ilki sözlü bir vaat olsa da, ikincisi Japonya'nın toplantıda vurgulamayı umduğu, Japon halkının Asyalıların kurtarıcısı olduğu ve onları Batı sömürgeciliğinin boyunduruğundan tek başına kurtardığı iddiasıydı.
Asyalılar için Asya: Batı Emperyalizminden Kurtulmak
Batılı sömürgeci etkilerin ortadan kaldırılması, Büyük Doğu Asya Konferansı sırasında sık sık yinelendiği gibi, Japonya'nın birleşik bir Doğu Asya çağrısının merkezinde yer alıyordu. Japonya Ticaret Bakan Yardımcısı Etsusaburo Shiina, mevcut çatışmayı Asya halklarını rehabilite etmeye yönelik ahlaki ve üretken bir mücadele olarak resmetti. Yeniden ifade etmek gerekirse, savaş Batılı sömürgeci liderler tarafından kurulan egoist ve güç odaklı blokların yerini almak üzere Japonya tarafından yönetilen kutsal bir çatışmaydı. Japon işgalciler, işgal ettikleri bölgelerin kontrolünü ellerinde tutarken çeşitli yollarla kendi görüşlerinin propagandasını yapmışlardır. Bu girişimlerden biri de 1942 yılında yayınlanan askeri bir broşür ve temel metin olan Büyük Doğu Asya İşbirliği Deklarasyonu'dur.
Broşür, renkli görselleri ve çocuk dostu üslubuyla GEACPS'nin özünü aktarmayı amaçlıyordu. Bu durum, Batı sömürgeciliğinin bölgedeki çeşitli örneklerini gösteren yukarıdaki haritadan da görülebilir. Başlık şu anlama geliyor: Bakın! Amerika, İngiltere, Hollanda ve diğerleri bizi askeri güçle baskı altında tutuyor ve Büyük Doğu Asya'da bize kötü şeyler yapıyorlar. Bir yandan yalnız bir Japon askeri Çin'in bazı bölgelerini Batı'nın askeri işgallerinden korumaya çalışırken resmedilirken, diğer yandan da Müttefik liderler Churchill ve Roosevelt'in umursamaz görünümlü karikatürleri yukarıda durmaktadır. Bu, Batı'nın sömürgecilik deneyiminin yağmacı doğasını vurgulamak içindir.
Japonya'nın Batı karşıtı söyleminde Roosevelt sıklıkla bir espri malzemesi olarak kullanılmıştır. Japonya karşıtı pankart ve broşürlerde Japonlar Batılı liderleri sık sık kıllı ve kötü görünümlü olarak tasvir ederek Japon halkını insanlıktan çıkaran Batı propagandasını taklit ediyorlardı. En azından bir Filipin aleyhtarı propaganda afişinde Roosevelt, çatışma sırasında ülkenin içinde bulunduğu kötü durumun tek sorumlusu olarak gösteriliyordu. Bu posterlerin çoğunda belirgin bir seferberlik çağrısı ya da silahlanma çağrısı yer alıyordu. Tipik olarak bu, yerel halkı ortak düşmanlarına karşı Japonya'nın yanında savaşmaya çağırmak anlamına geliyordu.
Filmler de yazılı basının yanı sıra GEACPS'yi desteklemek ve Batı karşıtı duyguları körüklemek için yaygın olarak kullanıldı. Japon filmleri her zaman geleneksel Japon değerlerini vurgulamış, Japon halkını asil, sadık ve Asya'yı yabancı egemenliğinden kurtarmaya hevesli olarak tasvir etmiştir. Bu filmler genellikle Japonya Savunma Bakanlığı tarafından desteklenirdi ve törensel intihar (bkz: seppuku) ve diğer kendini feda etme eylemlerini tasvir etmeleriyle ün salmışlardı.
Japonlar GEACPS'ı ilerleterek kendilerini Asya'nın kurtarıcıları olarak ilan ettiler ve Asyalı kardeşlerini Batı'nın binlerce yıllık emperyal baskısından kurtarmayı vaat ettiler. Ancak bunun arkasında gizli, temel bir amaç vardı ve bu da Japon ırkını (Yamato) Asya'nın geri kalanından ayırmaktı. Bu eğilimler ilk olarak 1943 tarihli, Yamato Irkının Merkezde Olduğu Küresel Politikanın Araştırılması başlıklı çok gizli bir hükümet belgesinde ortaya çıkmıştır.
Nazi ırkçılık ideolojisi, ırksal üstünlük, milliyetçilik ve yaşam alanı için sömürgecilik fikirlerini detaylandıran 3.127 sayfalık belgenin tamamında hissediliyordu. Yamato ırkının doğuştan daha iyi olduğunu savunan üstün ırk teorisi, Japonya'nın işgal ettiği topraklardaki insanlara yönelik "Asya kardeşliği ve yoldaşlığı" propagandasının ardında gizliydi. Bu durum, ele geçirilen bölgelerdeki yerel halka karşı, insanların yüzüne tokat atılması, hatta işkence ve rastgele infazlar gibi zulüm ve şiddet eylemlerinde kendini göstermiştir.
Japonların ideolojik savaşının görkeminin ötesinde, GEACPS'ın bir parçası olarak pratik bir endişe ortaya çıktı. Japonya, Batı imparatorluk kontrolü yıkıldığında erişebileceği Asya kaynaklarının zenginliğinin her zaman farkındaydı. Aralık 1941'de ülke çapında düzenlenen bir programda Ticaret ve Sanayi Bakanı Nobusuke Kishi Güneydoğu Asya'nın zenginliklerini anlattı. Hollanda Doğu Hint Adaları'ndaki bol petrol, çinko ve kömür kaynaklarının yanı sıra Filipinler'deki demir cevheri, keten ve kömür kaynaklarını anlattı. Malaya'nın dünyanın önde gelen kauçuk ve kalay tedarikçisi olarak önemi, Japonya'nın imparatorluğunu Güneydoğu Asya'ya doğru genişletme motivasyonunu artırdı. Japonya'nın savaş makinesini beslemek için bu kaynaklara ihtiyacı vardı ve Büyük Doğu Asya Ortak Refah Alanının genişlemesi sadece bu amaca yönelik bir araçtı.
Japon İşgali Altındaki Asya'da Acı Gerçek
Büyük Doğu Asya Ortak Refah Alanı kulağa özgür ve ilerici gelse de, Japonya bölgeyi kontrol ederken Asya'da durum böyle değildi. Asya, Japon yönetimi altında gelişmediği gibi, yaygın açlık, yoksulluk ve sefalet de bölgenin savaş zamanı deneyiminin ayırt edici özellikleriydi. Bu durum, Japon hükümetinin muhalefetin imasına bile tahammül edemeyen demir eliyle daha da kötüleşti. Hayatın sert gerçekleri çoğu insanın GEACPS'ı gerçekten benimsemesini zorlaştırdı. Asya'nın geçmişinde, Japon işgali yılları en ölümcül bölümlerden biri olarak öne çıkmaktadır. GEACPS yönetimi ele geçirdiğinde, ele geçirilen bölgelerde işkence, toplu katliamlar, tecavüz, açlık ve yaygın acıları içeren ve vaat ettikleri ütopik gelecekle hiçbir ortak yanı olmayan bir terör rejimi kurdular. Japonya, 1937 ve 1945 yılları arasında Asya'nın dört bir yanında iğrenç savaş eylemleri gerçekleştirmiş ve büyük çoğunluğu masum vatandaşlar ve Müttefik savaş esirleri olmak üzere tahminen 3-14 milyon insanın ölümüne neden olmuştur.
Büyük Doğu Asya Ortak Refah Alanına İlişkin Farklı Perspektiflerin Değerlendirilmesi
Japonya İmparatorluğu'nun 1945'te çöküşüyle birlikte GEACPS'in varlığı sona erdi mi, veya gerçekten var oldu mu? Çoğu akademisyen bunu en iyi ihtimalle Japonya'nın emperyalist eğilimlerini örtbas etmek için tasarlanmış teorik bir soyutlama olarak görmüştür. Japonya'nın Asya'daki siyasi hakimiyetini ve kaynak sömürüsünü genişletmesi için bir bahaneydi. Revizyonistler ise tam tersine, Japonya İmparatorluğu'nun resmi çizgisini yineleyerek, çatışmanın Asyalıları Batılı sömürgeci baskıdan kurtarmak için yürütülen kutsal bir savaş olduğunu savundu. Akademik camianın revizyonist düşünce ekolünü reddetmesine karşın, sağcı politikacılar jiyushugi shikan olarak bilinen liberal (ve genellikle öznel) tarihsel perspektifi benimsemişlerdir.
Büyük Doğu Asya Ortak Refah Alanını daha geniş bir bağlamda incelemek üzere geri adım atan küçük ama etkili bir akademisyen grubu da bulunmaktadır. Faşizm, Japonyacılık ve Neo-Konfüçyüsçülüğün unsurlarını bir araya getiren GEACPS, Japonya'yı böylesine büyük bir çatışmayı başlatmaya iten Pan-Asya idealizmini yansıtıyordu. İlgi görmeye başlayan son bir teoriye göre Japonya'nın GEACPS ile ilgili siyasi beklentileri vardı ve yeni düzenini dayatmayı umuyordu, ancak Japonya'nın yenilgisinin gerçekliği bunun gerçekleşmesini engelledi.
Büyük Doğu Asya Ortak Refah Alanı konusunda farklı görüşler olsa da, gerçekler buna bir son verdi. GEACPS, çatışma sırasında farklı zamanlarda ne kadar samimi ya da kötü niyetli olursa olsun, özünde büyük bir başarısızlıktı. GEACPS, tüm çatışmaların ortasında gelecek planlamasının yönü üzerine hararetli bir tartışma olarak ortaya çıkmıştır. Büyük Doğu Asya Ortak Refah Alanı, Japonya'nın öngördüğü geleceği yansıtmak için başarısız bir girişimi olarak belirsiz ve savaş koşullarının gelgitlerine bağlı olarak değişime tabiydi.
