Bilim insanları, erkek fareleri orta ve ileri yaşlarda bilinmeyen dişilerin kokusuna maruz bırakmanın, yaşamlarının ilerleyen dönemlerinde doğurabilecekleri yavru sayısını azalttığını buldu. Bu dişi kokusu alan erkeklerin çiftleşmesine izin verildiği takdirde, çiftleşmeden önce yabancı dişileri koklamayan erkeklere kıyasla daha erken ölme olasılıkları da daha yüksekti.
Yeni Zelanda ve Avustralya'dan araştırmacılar, çalışmalarının sosyal çevreyi algılamanın yaşlanma sürecinde bir rol oynayabileceğini gösterdiğini söylüyor.
Yeni Zelanda'daki Otago Üniversitesi'nden biyomedikal bilimci Michael Garratt ve meslektaşları yayınladıkları makalede, "Sonuçlarımız, eşlerden gelen dolaylı ipuçlarının yaşlanma sürecini etkileyebileceğine dair artan kanıtlara katkıda bulunuyor" diyor.
"Karşı cinsten kokuların neden olduğu tepkiler, üreme beklentisiyle fizyolojiyi hazırlamada önemli olabilir, böylece hayvanlar zindelik için önemli olan sosyal etkileşimlere etkili bir şekilde katılabilirler."
Meyve sinekleri üzerinde yapılan son araştırmalar, sinir sisteminin çevresel sinyallere dayalı olarak üreme ve yaşlanma arasında kaynak ayırabileceğini göstermektedir.
Eşlerden gelen feromonlar, üremeden bağımsız olarak, çiftleşmeyle ilgili beyin ödül yollarını harekete geçirerek solucanlarda ve meyve sineklerinde yaşlanmayı hızlandırabilir. Meyve sineklerinin çiftleşmesine izin vermek daha uzun yaşamalarına yardımcı oldu, ancak bunun bizim gibi omurgalılarda olup olmadığı belli değildi.
Yaşamın erken dönemlerinde daha yüksek üreme aktivitesi bazı memelilerde daha kısa bir yaşam süresiyle ilişkilidir, ancak çalışmalar belirli kokulara maruz kalmanın bu etkiyi değiştirebileceğini göstermektedir. Yetişkin dişi farelerden gelen kokular genç dişilerde ergenliği geciktirebilir ve daha uzun yaşamalarını sağlayabilir. Erkek farelerde ise dişilerle birlikte yaşamanın ve çiftleşmenin metabolik hızı ve vücut ağırlığını etkilediği ve dişilerle birlikte yaşamanın erkeklerin ömrünü uzatabildiği görülüyor.
Garratt ve ekibi, bilinmeyen dişi kokularına maruz kalmanın erkek farelerde üreme yaşlanmasını nasıl etkileyeceğini görmek istedi. Bunun nasıl sonuçlanacağına dair iki fikirleri vardı: çiftleşme bu etkiye karşı koyabilse de yaşlanmayı hızlandırabilirdi; ya da yeni dişi kokusuna maruz kalmak çiftleşmenin olumlu etkilerini taklit edebilir, potansiyel olarak hayatta kalmayı iyileştirebilir ve üreme yaşlanmasını yavaşlatabilirdi.
Sonuçta her iki hipotez de tam olarak doğru çıkmadı.
Araştırmacılar farklı sosyal ortamlarda dört grup erkek üzerinde çalıştı: yalnız yaşayanlar; iki dişiyle birlikte yaşayanlar; yalnız yaşayan ancak olmayan iki dişinin kokusuna maruz kalanlar; ve iki dişiyle birlikte yaşarken aynı zamanda olmayan iki dişinin kokusuna maruz kalanlar.
Tüm gruplar bu koşullarda 10 ila 24 aylıkken – ya da erkek farelerin doğal olarak doğurganlıklarının azaldığı orta ve ileri yaşlar boyunca – yaşadı. 24 aylık olduklarında, her grupta hala hayatta olan tüm erkekler, önceki yaşam koşullarının çiftleşme ve doğurganlıklarını nasıl etkilediğini değerlendirmek için 64 gün boyunca iki genç dişiyle tek başlarına eşleştirildi.
Dişi kokusuna maruz kalmayan iki gruptaki erkeklerin, kokuya maruz kalmayanlara kıyasla yaşamlarının ilerleyen dönemlerinde daha az yavruları oldu. Bu durum, diğer dişilerle birlikte yaşayan erkekler için bile geçerliydi. Bilinmeyen dişi kokuları ile doğurganlık arasındaki bağlantı daha genç farelerde belirgin değildi.
Ayrıca, erkeklerin yaşamlarının erken dönemlerinde dişilerle çiftleşmesine izin vermek üreme yaşlanmasını etkilemedi, bu da olmayan dişilerin kokusunun bir şekilde yaşamın ilerleyen dönemlerinde doğurganlıkta daha büyük bir rol oynadığını gösteriyor.
Garratt ve ekibi, "Bu nedenle, dişilerin çevredeki fiziksel varlığıyla eşleşmediğinde, çevredeki koku ipuçları yoluyla algılanan dişilerin varlığı, sonraki yaşam doğurganlığını bozar" diye yazıyor.
Deneylerde yaşlı erkek farelerde gençlere kıyasla genellikle daha az sperm, daha küçük testisler ve diğer doğurganlık belirtileri görüldü. Bununla birlikte, dişileri koklamak bu üreme faktörlerini etkilememiştir.
Ekip, "Dişi kokusuna maruz kalan erkeklerde uzun ömürlülüğün azalmasından sorumlu mekanizmalar henüz belirlenmemiştir" diye yazıyor.
"Bir olasılık, dişi kokularına daha erken maruz kalmanın erkek üreme yatırımını yaşamın erken dönemlerinde artırması ve bunun da doğurganlık ve ölümlülük arasındaki dengeyi oluşturmasıdır."
Çevredeki yeni dişileri algılamak, erkek farelerde üreme yatırımlarının önemli bir parçası olan erkek-erkek rekabetine daha fazla yatırım yapmalarını sağlayan değişikliklere neden olabilir. Bu çalışmadaki erkekler diğer erkeklerle karşılaşmadı, ancak Garrett ve ekibi diğer erkeklerle karşılaştıklarında onlara yardımcı olacak fiziksel değişikliklerin meydana gelebileceğini öne sürüyor.
"Sonuçlarımız, dişi kokularına maruz kalmanın erkek farelerde üreme yaşlanmasını ve ölüm oranını etkileyebileceğini gösteriyor" diyen yazarlar, "eşlerin duyusal algısının memelilerde yaşam tarihi değiş tokuşlarının önemli bir itici gücü olabileceğini vurguluyor."
