Winston Churchill, 14 Temmuz 1941'de, 43.000 kişinin ölümüne ve çok daha fazlasının evsiz kalmasına neden olan Blitzkrieg'den iki ay sonra, İngiliz halkının intikam duygusunu şu sözlerle dile getirmiştir: "… [Almanlara] bize yaptıklarının karşılığını, hatta daha fazlasını vereceğiz."
II. Dünya Savaşı önümüzdeki dört yıl boyunca daha da kötüleşmeye devam ederken, Müttefikler Alman halkına tartışmasız bir şekilde " misliyle " karşılık vereceklerdi. Tarihçi Richard Overy, 27 Temmuz 1943'teki Gomorrah Operasyonu sırasında Berlin, Frankfurt, Köln ve özellikle Hamburg'a yapılan saldırılarda 353.000 sivilin öldüğüne inanmaktadır. Hitler'in inşaatçısı Albert Speer'e göre Hamburg saldırısı Nazi liderliği üzerinde "olağanüstü bir etki yarattı" ve daha sonra Adolf Hitler'e "savaşın hızlı bir şekilde sona ermesini sağlayacak" daha fazla taarruz yapılması tavsiyesinde bulundu.
Almanya'nın Hamburg kentine yapılan korkunç saldırıya rağmen, Saksonya'daki Dresden kenti, Müttefiklerin tüm Almanya'da yarattığı yıkımla en çok anılan kenttir.
1945'te iki gece boyunca (13 ve 14 Şubat) 800 İngiliz uçağı Dresden'e 2.700 ton patlayıcı atarak şehri cesetler ve enkazlarla dolu kömürleşmiş bir çöplüğe dönüştürdü. Sonraki iki gün boyunca Amerika Birleşik Devletleri ek saldırılar düzenleyerek şehri daha da harabeye çevirdi. İşte bu II. Dünya Savaşı bombardımanının çarpıcı ayrıntıları.
Bombalanmadan Önce Dresden
Şubat 1945'e gelindiğinde Almanya artık uçurumun kenarındaydı. Batılı Müttefikler Fransa, Belçika ve Hollanda'nın büyük bir bölümünü savaşarak geçtikten sonra, 22 Mart 1945'te Patton'un 3. Ordusu Ren Nehri'ni başarıyla geçti. Bu arada doğuda Sovyetler Birliği'nin Vistula-Oder saldırısı, cepheyi Dresden'den sadece 240 kilometre uzaklıktaki Breslau'nun birkaç kilometre yakınına kadar ilerletmeyi başardı. Son aşamalarında bile Alman savaş makinesi hala yıkıcı darbeler indirebilecek güce sahipti. Hitler'in Ardenler Taarruzu olarak adlandırılan "Bulge Muharebesi" 19.000 Amerikan askerinin ölümüne ve çok daha fazlasının yaralanmasına neden oldu.
Dresden bu kıyımdan uzak kalmıştı. Ağustos 1944'te Freital'e yapılan ve 241 kişinin ölümüne neden olan Amerikan saldırısı gibi birkaç hava saldırısı kent sınırlarına dayanmıştı, ancak Dresden 1944'te günde ortalama 127 kişinin ölümüne neden olan aralıksız Müttefik saldırılarından kaçmayı başardı. Ancak ne yazık ki "Elbe'deki Floransa (Dresden'in lakabı)" açısından işler yolunda gitmeyecekti.
RAF'ın 1945 başlarında dağıttığı brifing notlarında "[Dresden] düşmanın elindeki bombalanmamış en büyük yerleşim bölgesiydi" deniyordu. Dresden, seçkin bir porselen üreticisi olarak öne çıkması ve birçok fabrikasının ulusa sağladığı ekonomik fayda nedeniyle müttefikler için açık bir hedefti.
Dresden Bombardımanı ve Gerçek Ölü Sayısı
Genel kabul gören ölü sayısı tahminleri yüz binlerle ifade ediliyordu. Ne var ki, bu fikir birliğinin büyük bir kısmı, 202.400 kayıtlı ölüm olduğunu belirten çağdaş bir "Tagesbefehl 47" belgesine atıfta bulunan itibarı zedelenmiş tarihçi David Irving tarafından oluşturulmuştur. Tarihçi Frederick Taylor "Dresden: 13 Şubat 1945" adlı kitabında Nazilerin propaganda amacıyla bu rakamları büyük ölçüde şişirdiğini ortaya koymaktadır.
Dresden Tarihçiler Komisyonu, ölü sayısı konusundaki tartışmalara son vermek amacıyla 2010 yılında resmi bir inceleme başlatmıştır. Komisyon, beş yıl boyunca arşivlerden, mezarlardan, raporlardan ve tanık ifadelerinden elde edilen kanıtları derledikten sonra saldırıda 25.000 kadar insanın öldüğünü tespit etti.
Verilerin ardındaki anlatıları okumak dehşet verici. Hayatta kalanlardan Lothar Metzger, "yakılmış ve küçük çocuk boyutuna inmiş yetişkinleri, kol ve bacak parçalarını, ölü insanları, yanarak ölmüş bütün aileleri, sağa sola koşuşturan yanmış insanları, sivil mültecilerle dolu yanmış otobüsleri" anlatıyor.
Dresden Bombardımanı Büyük Bir Ateş Fırtınası Yarattı
Tıpkı korkunç Hamburg saldırısında olduğu gibi, RAF'ın bombalarının yol açtığı cehennemde ağaçlar devrilmiş ve asfalt kaynamıştı. Bölgede yaşayan ressam Otto Griebel "Nereye dönsek evler yanıyordu" diye hatırlıyor. "Sokak labirentinin derinliklerine doğru ilerledikçe fırtına daha da şiddetleniyor, alevli parçaları ve nesneleri havaya savuruyordu."
Yakınlarda yaşayan 15 yaşındaki Gerhard Kuhnemund, üst pencereden dışarı baktığında şunları gördü: "Yangın tüm Dresden'e yayılmıştı. İnsanlar sokaklarda amaçsızca dolaşıyordu. Bir evin duvarı büyük bir gürültüyle çöktüğünde birkaç kişi öldü. Toz havaya yükseldi ve dumanla birleşerek görüşü tamamen engelledi." Yangın fırtınası şiddetlendikçe, sadece yerin çok altında bulunan güvenli sığınaklar kaldı. Normal mahzenlerde yaşayanlar dumandan boğuldu ve yangın onlara ulaştığında nihayetinde kül oldular. Annesi, kız kardeşi ve erkek kardeşi bu koşullarda ölen Günther Kannegiesser'in bir komşusu, "Bu insanlar oldukça nazik ve huzurlu bir ölüm yaşadılar," diye yazmıştır.
Hayatta kalanlar neredeyse tamamen boşaltılmış bir metropolle karşı karşıya kaldılar. Hükümetin yaptığı bir değerlendirmeye göre, aralarında iki düzine banka, bir o kadar sigorta ofisi, yaklaşık altı yüz elli işyeri ve çok daha fazlasının bulunduğu pek çok yapı yıkılmıştı.
Ölülerin Arasında Mülteciler de Vardı
Dresden uzun yıllar boyunca Almanya'nın ortasında güvenli bir sığınak olarak hizmet verdi. O zamanlar henüz 18 yaşında olan gazeteci Goetz Berlander, The Guardian'a yaptığı açıklamada, kentin valisinin vatandaşlara kültür kentlerinin hedef alınmayacağı konusunda güvence verdiğini söyledi. Yetkililerin durumu yanlış anlaması, Almanların topyekûn geri çekilmek zorunda kaldığı doğu cephesinden binlerce çocuğun Dresden'e taşınmasına yol açtı.
Şubat 1945 gibi erken bir tarihte Sovyet Ordusu, Dresden'den yaklaşık 275 kilometre uzaklıktaki Breslau'ya doğru ilerliyordu.
Yerlerinden edilmiş binlerce insan Saksonya bölgesine akın etmeye başladı ve zaten orada bulunan İngiliz savaş esirleri ordusuna katıldı. Dresden'in tren garlarına ve diğer kamu binalarına 300.000'den fazla insanın yığıldığı düşünülüyor. Richard Overy'nin anlattığına göre, saldırı nedeniyle "korkunç sarsıntılar" yaşadılar. Yetkililer, mülteci cesetlerinin kimliklerinin tespit edilmesinde ve boğulma, yanma ve bombalamadan kaynaklanan şiddetli çarpmaların neden olduğu ölüm vakalarının not edilmesinde etkili oldular.
Dresden'de Ölenler Arasında Yahudiler de Vardı
1930'da yaklaşık 6.000 olan Yahudi sayısı, 1945'e gelindiğinde Dresden'de sadece 170 civarındaydı. Victor Klemperer bunlardan biriydi; Ari bir kadın olan Eva ile evliliği sayesinde idamdan ve sürgünden kurtulmuştu. Dresden kitabında anlatıldığı üzere, Klemperer'ler ilk bomba dalgasından kurtulmuş ve hasar gören "Yahudi evleri "nden esen "korkunç şiddetli fırtınaya" rağmen biraz uyamaya karar vermişlerdi. Bir saatten kısa bir süre sonra siren sesleriyle uyandılar ve korkuyla sokağa döküldüler; burada bir bomba patladı ve ikiliyi birbirinden ayırdı. Victor'daki hasar küçüktü ve hayatta kalmayı başardı, ancak Eva yok oldu.
Aynı sırada Sporergasse mahallesinde Henny Wolff'un arkadaşları bir bodrum katında hayatlarını kaybetmek üzereydi. Wolff, "Dresden" adlı kitabında "Kimse onları dışarı çıkaramadı" diye anlatıyordu: "Bu cehennemde kurtarma görevlileri yoktu… Ölenler arasında bir doktor da vardı… Doktorun yanında, insanların boğularak ölme korkunçluğunu yaşamamalarını sağlayacak kadar siyanür olduğunu umuyorduk."
Wolff, tanık olduğu dehşete rağmen, kentin hayatta kalan son 40 Yahudisinin hayatını kaybettiği hava saldırısını "kurtuluşumuz" olarak nitelendirdi. Victor ve Eva Klemperer kelimenin tam anlamıyla seçilmiş insanlardı. Çift, saatler süren korku, belirsizlik ve vicdan azabından sonra nihayet zalimlerin geride bıraktıkları arasında yeniden kavuşmuştu. Klemperer'ler bu durumdan istifade ederek Aryan mülteciler olarak görünebilmek için sarı yıldızlarını çıkardılar ve güneybatıya doğru kaçtılar.
Dresden'de Asırların Mimarisi Kaybedildi
Dresden şehri uzun zamandır Alman ve Avrupa tarihinin bir sembolü olarak hizmet vermektedir. Saksonya'nın başkenti, 17. ve 18. yüzyıllarda genç İngiliz elitleri arasında popüler olan bir kültür gezisi olan Grand Tour'un dayanak noktalarından biriydi. Max Hastings için Dresden, Bomber Command adlı romanında "Almanya'da en iyi, en çekici ve kültürlü olan her şeyi temsil ediyordu".
Dresden'in 2.700 ton patlayıcı ile bombalanması her şeyi değiştirmiş, kentin sanat ve mimarisini yok etmiş ve kentin en büyük mimari başarısı olan Frauenkirche'yi dumanı tüten bir harabeye dönüştürmüştür. 300 metrelik heybetli yapı bombalara dayandı ancak sıcaklık 1000 dereceye ulaştığında çöktü. Frauenkirche'nin 18. yüzyılda inşa edilmesi 17 yıl sürmüştü, ancak 200 yıl sonra duvar taşları çöktüğünde, devasa kubbe sadece saniyeler içinde yere çakıldı ve 1993'ten 2005'e kadar özenli bir yenileme yapılana kadar çarpıcı bir ibret vesikası olarak orada kaldı.
Kültürel tahribat o kadar şiddetliydi ki, İngiliz yetkililer arasında bir "öfke dalgasını" tetikledi. Hastings'in kitabında Winston Churchill'in bile endişesini dile getirdiği anlatılıyor: "Dresden'in bombalanması, Müttefiklerin taktikleri hakkında soru işaretleri yaratmaktan hiç vazgeçmedi. Benim görüşüme göre, askeri hedeflerin gelecekte daha yakından incelenmesi gerekiyor."
Dresden Bombardımanı Çoklu Dalgalar Halinde Başlatıldı
13 Şubat günü saat 22:00'den hemen sonra, ilk uçak dalgası Dresden'e inerek düzinelerce yangın bombası bıraktı. Ertesi sabah saat 01.00 sularında bir başka uçak dalgası daha saldırdı ve yüksek patlayıcılı bombalarıyla şehri toz bulutuna çevirdi. Dresden'in 20 km karelik tarihi kalbi 40 dakika gibi kısa bir sürede tamamen yok edildi.
Çatışma süresince bu taktik evrim geçirmişti. Ağır bombardımandan önce, yangınları başlatmak için yanıcı maddeler salınıyor, bunlar daha sonra güçlü rüzgarlar tarafından körükleniyor ve çevrelerini kasıp kavurmaları için serbest bir rota sağlanıyordu. Bu saldırı dalgasındaki düzenin daha kötü niyetli başka bir nedeni daha vardı. Saldırılar, yangınları söndüren ve yaralılara bakan sağlık personeli, itfaiyeciler ve diğer müdahale ekipleri arasında gerçekleşecek şekilde zamanlandı. Yaşanan sıcak çatışma böylesi vahşetlerle doluydu.
Dresden'den Daha Etkili Hedefler Olabilirdi
Bazı tarihçiler, özellikle Dresden örneğinde, geniş çaplı bombardımanın etkinliğinden şüphe duymaktadır. Kimilerine göre RAF kentin banliyölerine saldırsaydı ekonomik yıkım daha büyük olurdu çünkü bu bölge kentin endüstriyel gücünün büyük kısmını barındırıyordu.
Büyük alanların bombalanmasıyla ilgili daha büyük sorun karmaşıktır. Bombardıman, kaynakları Almanya'nın en çok zarar gördüğü doğu cephesinden uzaklaştırdı. Bu, Dresden bombardımanı da dahil olmak üzere Müttefiklerin bombardıman harekatının en güçlü gerekçesi olabilir, ancak diğerleri 1944 ve 1945 yıllarındaki Amerikan petrol harekatının Alman savaş gücüne daha fazla zarar verdiğini ifade etmektedir.
Avrupa'daki Savaş Sadece Üç Ay Sonra Sona Erdi
Diğer Alman şehirleriyle karşılaştırıldığında Dresden neredeyse hiç zarar görmemiştir.
Örneğin, Dresden 7.000 ton İngiliz patlayıcısıyla vurulurken, Berlin 65.000'den fazla patlayıcının yükünü çekmiştir. Ancak savaş sadece 84 gün sonra sona erdi ve Dresden neredeyse önemli bir hasar almaktan kurtuldu.
Savaşın bu noktasında bu büyüklükte bir saldırı gerçekten gerekli miydi? Birleşik Devletler ordusu, Dresden'in saldırıyı gerektirecek kadar önemli bir hedef olduğu konusunda hemfikirdi. Diğerleri de Dresden'in merkez istasyonunun, her gün içinden geçen çok sayıda askeri tren nedeniyle önemli bir ulaşım ve iletişim merkezi olarak hizmet verdiğine dikkat çekerek bu düşünceyi yineledi.
Bu gerekçeye rağmen Frederick Taylor Der Spiegel'e verdiği mülakatta saldırıyı "abartılı" ve "aşırı" bulduğunu ve "son derece üzüntü verici" olduğunu söyledi. Kraliyet Hava Kuvvetleri'nde savaş pilotu olan And H. R. Allen, "Bombardıman Komutanlığı'nın operasyonlarının son dönemi açık ara en kötüsüydü… Bombardıman uçaklarının işlediği vahşet bundan bin yıl sonra bile hatırlanacaktır" diyerek konuyu detaylandırmıştır.
Dresden'i Temizlemek Yıllar Sürdü, Yeniden İnşa Etmek İse Çok Daha Fazla
Dresden'e yapılan ilk hava saldırısı 15 dakika, ikincisi ise sadece birkaç dakika daha uzun sürdü, ancak şehrin yeniden inşası onlarca yıl aldı.
Kentteki 220 bin evden 75 bini harap olmuştu ve yeniden inşanın başlayabilmesi için bunların kaldırılması gerekiyordu.
1945'ten 1955'e kadar Dresden'in belediye binasından görünen manzara kalabalık bir bina yığınıydı; 1955'te ise gidecek hiçbir yeri olmayan yollardan oluşan bir iskeletin bulunduğu çorak bir tabloydu. Doğu Almanya'daki komünist hükümet 1960'larda devasa konut kompleksleri inşa etmişti, ancak bir anıt ve savaş karşıtı simgeye dönüştürdükleri yıkık Frauenkirche'yi restore etmeye niyetleri yoktu.
Frauenkirche 1990'larda Almanya'nın yeniden birleşmesine kadar onarılmadı ve bazı yapılar daha da uzun süre Dresden halkından uzak kaldı. Bunların en önemlisi, Konut Sarayı'nda yer alan kraliyet odalarıdır. 1944'te İngiliz bombardımanıyla harap olan kraliyet konutları, 1997'de başlayan ve toplam 350.000 dolara mal olan uzun bir restorasyon sürecinin ardından 2019'da yeniden halka açıldı.
Bombardıman Hayatı Boyunca Sürecek Bir Travmaya Neden Oldu
Dresden bombardımanının belki de en ünlü kurbanı bir Alman değil, "Slaughterhouse-Five" adlı kitabında Dresden'de yaşadığı perişanlığı anlatan Amerikalı romancı Kurt Vonnegut'tur.
Vonnegut, Ardenler Taarruzu sırasında esir düştükten sonra Dresden'de tedavi görürken asker arkadaşları ona düşman kesildi.
O ve diğer esirler geceyi bir mezbaha buzdolabında geçirdiler. Vonnegut kentin kalıntılarından "Artık ay gibiydi, minerallerden başka bir şey yoktu. Taşların üzerinde bunaltıcı bir hava vardı. Bölgede başka kimse yaşamıyordu." şeklinde bahsetmiştir. Vonnegut ve meslektaşları yıkıntılar arasında çalışmaya, cenaze törenleri için ceset toplamaya zorlanırken, yerel halk onlarla dalga geçerek üzerlerine taş atıyordu. Yerel halkın Vonnegut ve hapisteki silah arkadaşlarını hor görmesi, şehirlerini yok eden uluslara karşı duyulan ani nefretin bir parçasıydı.
Vonnegut "Slaughterhouse-Five Years Later" adlı kitabında Dresden için şöyle yazmıştı: "Dayton, Ohio'ya çok benziyordu, Dayton'ın sahip olduğundan daha fazla açık alan vardı. Toprakta tonlarca insan kemiği tozu olmalı"
