XIV. Louis, Birleşik Hollanda Cumhuriyeti'ni zayıflatmak amacıyla Fransa'yı Hollanda Savaşı'na itti. Birkaç yıl önce İsveç ve İngiltere'yi Fransız davasına çekmek için yoğun bir diplomatik çaba sarf ettikten sonra, 1672'de saldırıya başladı. 28 Mart 1672'de Fransa'nın müttefiki olan İngiltere savaşa katılan ilk ülke oldu. 6 Nisan'da Fransa, Birleşik Cumhuriyet'e karşı bir karşı saldırı başlattı. Hollandalı Stadtholder III. William, Fransızların ilk aylardaki etkili ilerlemelerine rağmen onlara karşı güçlü bir mücadele verdi.
Birliklerini toplamayı ve Fransa'ya karşı Kutsal Roma İmparatorluğu, İspanya, Brandenburg ve Danimarka'yı içeren bir ittifak kurmayı başardı. Üç cepheden saldırıya uğrayan Fransa, nihayetinde koalisyonu 1678'de Nijmegen Antlaşması'nı imzalamaya zorladı. Fransa Birleşik Hollanda Cumhuriyeti hırsından vazgeçti ancak kuzey ve doğu sınırlarını güvence altına aldı.
Hollanda Savaşı'nın Nedenleri
XIV. Louis, Birleşik Cumhuriyeti zayıflatmak ve Üçlü İttifak'a (İngiltere, İsveç ve Hollanda Birleşik Cumhuriyeti) karşı koymak amacıyla Hollanda Savaşı'nı başlattı. Hollanda'nın yedi kuzey eyaletine atıfta bulunan Birleşik Cumhuriyet, birkaç on yıldır Avrupa'da büyük bir deniz ve ticari güç olarak kendilerini kabul ettirmişlerdi. XIV. Louis, Birleşik Cumhuriyetin, İspanyol Hollandası'nı oluşturan İspanyol topraklarını ele geçirmesini engelleyerek yayılmacı hedeflerini sekteye uğratacağından endişe ediyordu.
Çatışma başlamadan önce Fransa, Birleşik Cumhuriyetten gelen ticari rekabeti azaltmak için başarısız bir şekilde yüksek korumacı gümrük vergileri uygulamaya çalıştı. Bu stratejinin hiçbir etkisi olmadığını gören Fransa, İngiltere ve İsveç ile ittifaklar kurarak agresif bir diplomatik kampanya yürütmeyi tercih etti.
XIV. Louis bunu yaparak Birleşik Cumhuriyeti Üçlü İttifak müttefiklerinden izole etti. Nihayetinde, 28 Mart 1672'de Birleşik Eyaletlere savaş ilan eden İngiltere'yi 6 Nisan 1672'de Fransa izledi.
Savaş, XIV. Louis'nin bölgesel hırsları ve İspanyol Hollandası'nın bazı bölümlerini ilhak etme arzusu nedeniyle başladı. İspanyol Infanta Maria Theresa ile olan evliliği sayesinde bu topraklar üzerinde hak sahibi olduğunu iddia ediyordu.
Hollanda Savaşının Seyri
Hollanda Savaşı, Kuzey Denizi, İspanyol Hollanda'sı, Franche-Comté (o dönemde bir İspanyol bölgesi) ve Alsace dahil olmak üzere birçok cepheyi kapsıyordu. Hatta Akdeniz'de Fransız amiral Duquesne ile Hollandalı mevkidaşı Ruyter'i karşı karşıya getiren bazı muharebeler de yaşandı. Savaşın başlamasından üç aydan kısa bir süre sonra, Birleşik Cumhuriyet sayıca üstün olmalarına rağmen, 7 Haziran 1672'de İngiltere'nin doğu kıyısı açıklarındaki Solebay Muharebesi'nde Fransız-İngiliz filosuna bir darbe indirdi. Bu deniz muharebesinde her iki taraf da önemli kayıplar verdi, ancak Hollanda limanlarına yönelik Fransız-İngiliz abluka planları başarısız oldu.
Deniz işgali Fransızlar için felaketle sonuçlanırken, kara işgali daha olumlu bir sonuç vaat ediyordu. Orsoy, Wesel ve Rheinberg'de fetihler yapıldı. 12 Haziran 1672'de Ren Nehri geçildi ve kısmen Lüksemburg Dükü'nün çabaları sayesinde diğer kentler kuşatıldı. Louis'nin müttefiki olan Münster Prensi-Piskoposu 9 Temmuz 1672'de Groningen'i kuşatmaya başladı. Ancak Hollanda kuvvetleri bir buçuk ay süren çatışmaların ardından saldırıyı durdurdu. Haziran 1673'te Fransızlar Maastricht'i ele geçirerek önemli bir kazanım elde ettiler.
Bir yıl sonra, İmparatorluk kuvvetlerini kontrol altına almakla görevlendirilen Turenne, Ren'i geçti ve sırasıyla Haziran ve Temmuz 1674'te Sinsheim ve Ladenburg'da zaferler elde etti. Kuzey cephesinde, 11 Ağustos 1674'te Seneffe Muharebesi'nde Orange'lı William'ın birliklerini bozguna uğratan Condé oldu. Franche-Comté, İspanya Hollandası ve Alsace olmak üzere üç cephede süren savaş iz bırakarak koalisyonu barış aramaya zorladı.
28 Mart 1672'de başlayan Hollanda Savaşı, 10 Ağustos 1678'de Birleşik Eyaletler ile imzalanan Nijmegen Antlaşması ile sonuçlandı. Bununla birlikte, her biri Fransa ile ayrı antlaşmalar imzalayan diğer savaşan taraflarla çatışma devam etti (Kutsal Roma İmparatorluğu için Nijmegen Antlaşması, Danimarka için Fontainebleau Antlaşması ve Brandenburg için Saint-Germain-en-Laye Antlaşması).
Deniz savaşı Fransa-Hollanda Savaşı'nda çok önemli bir rol oynamıştır. Kral II. Charles, karmaşık bir rol oynayan İngiliz Kraliyet Donanmasını denetledi. Görünüşte Üçlü İttifak'ın bir parçası olsa da İngiltere kendi çıkarlarını korudu ve bazen Fransa ile işbirliği yaptı. Önemli deniz çatışmaları arasında 1672'de İngiliz ve Fransız filolarının Hollandalılarla çarpıştığı Solebay Muharebesi de vardı. Bu deniz çatışmalarının Avrupa'daki güç dengesi üzerinde kalıcı bir etkisi olmuştur.
Hollanda Savaşı'na katılanlar
Devletler açısından bakıldığında, Hollanda Savaşı Dörtlü İttifak ile Fransa'nın müttefiklerini karşı karşıya getirmiştir. Dörtlü İttifak, Birleşik Eyaletler, Avusturya Arşidüklüğü, İspanyol Katolik Monarşisi ve Lorraine Dükalığı'nı bir araya getiriyordu. Ortak düşmanları XIV. Louis yönetimindeki Fransa Krallığı'ydı. Fransa, güçlü Birleşik Eyaletleri zayıflatmak için İngiltere, İsveç, Bavyera, Liège ve Münster Prensliği ile ittifak kurdu.
Avrupa'nın önde gelen isimleri de bu savaşa dahil oldu. Kral Louis XIV, İngiltere Kralı II. Charles ve İsveç Kralı XI. Charles'ın desteğine güvenebilirdi. Karşı tarafta, Dörtlü İttifak'ın başlıca liderleri arasında Birleşik Eyaletler Stadtholder'i Orange'lı III. William'ın yanı sıra Kutsal Roma İmparatoru I. Leopold, Brandenburg Elektörü ve Prusya Dükü Brandenburg'lu I. Friedrich Wilhelm ve Danimarka ve Norveç Kralı V. Christian yer alıyordu.
William olarak da bilinen III. William, savaş sırasında Hollanda Cumhuriyeti'nin Fransız güçlerine karşı savunmasında önemli bir rol oynayan önde gelen bir Hollandalı liderdi. Daha sonra İngiltere Kralı III. William olmuştur.
Hollanda Savaşı'nın Sonuçları
Yıllar süren savaşın ardından ve birkaç kayda değer başarıya rağmen, Hollandalılar çatışmadan önemli ölçüde zarar görmüş, muazzam insani ve ticari kayıplar yaşamıştır. Ancak 1677'de İngiltere Kralı II. Charles'ın yeğeni York'lu Mary'nin III. William ile evlenmesi, İngiltere ile Birleşik Cumhuriyet arasında bir ittifakı pekiştirerek bir dönüm noktası oldu. Bu ittifakın etkilerinden korkan XIV. Louis çabalarını yoğunlaştırdı ve 1678'in başında Ghent, Ypres ve Puycerda'nın ele geçirilmesini emretti.
Nijmegen'deki müzakereler sırasında, müzakereciler barışın ana koşulları üzerinde anlaştılar. XIV. Louis, sadık müttefiki İsveç'in, Danimarka ve Brandenburg'un savaş sırasında ele geçirdiği İsveç topraklarını geri almasında ısrar etti.
Ancak barışın asıl kazananı, Franche-Comté'yi bırakmak zorunda kalan İspanya pahasına kuzey ve doğu sınırlarını güçlendiren Fransa oldu. Bundan da önce, İngiltere ve Birleşik Eyaletler 1674'te Westminster Antlaşması ile aralarındaki anlaşmazlıkları çözmüş ve savaş öncesi statüko (status quo ante bellum) ortaya çıkmıştı.
Önemli Savaşlar ve Seferler
Solebay Muharebesi (1672)
Solebay Muharebesi, 28 Mayıs 1672 tarihinde Fransa-Hollanda Savaşı sırasında gerçekleşen önemli bir deniz çatışmasıdır. İngiltere'nin Suffolk kıyılarında, Solebay (şimdiki Sole Körfezi) yakınlarında gerçekleşmiştir. Sırasıyla İngiliz ve Fransız filolarına liderlik eden York Dükü (daha sonra İngiltere Kralı II. James) ve Amiral Comte de Tourville, Amiral Michiel de Ruyter komutasındaki Hollanda Cumhuriyeti filosuyla çarpışmıştır.
Geleneksel olarak Hollanda Cumhuriyeti'nin ticaret ve deniz gücündeki hakimiyetine karşı temkinli olan İngilizler, Hollanda'nın deniz üstünlüğüne meydan okumak için Fransızlarla güçlerini birleştirdi. Nihayetinde, her iki tarafın da zafer kazandığını iddia etmesiyle sonuçsuz bir şekilde sona erdi. Ancak Hollanda filosu konumunu korumayı başararak İngiliz ve Fransızların, Hollanda Cumhuriyeti'nin planlanan işgalini de içeren hedeflerine ulaşmalarını engelledi.
Utrecht Kuşatması (1673)
Utrecht Kuşatması, Fransa-Hollanda Savaşı sırasında 13 Haziran-30 Temmuz 1673 tarihleri arasında gerçekleşen bir kara muharebesidir. Hollanda Cumhuriyeti'nin kalbinde yer alan Utrecht şehri, Fransız ve İngiliz kuvvetleri için stratejik bir hedefti. Kuşatma, Hollanda savunmasının direncini göstererek çatışmada kritik bir aşamaya işaret etti.
Condé Prensi II. Louis de Bourbon, İngiliz kuvvetlerinin de yardımıyla Utrecht'i kuşatan Fransız ordusuna liderlik etti. Orange'lı III. William liderliğindeki Hollandalılar, yenilikçi tahkimatlar ve bir deniz savunma ağı kullanarak kararlı bir savunma gerçekleştirdiler. Uzun süren kuşatma ve Hollandalıların azmi bir çıkmaza yol açtı ve sonunda kuşatma kaldırıldı. Utrecht'in ele geçirilememesi Fransız-İngiliz ittifakı için önemli bir gerileme oldu.
Akdeniz'deki Deniz Muharebeleri
Kuzey Denizi ve Manş Denizi'ndeki büyük çatışmalara ek olarak, Fransa-Hollanda Savaşı Akdeniz'de de birçok deniz savaşına sahne olmuştur. Bu çatışmalar Fransa ve Hollanda Cumhuriyeti arasındaki daha geniş çaplı mücadelenin bir parçası olarak meydana gelmiş ve ticaret ve sömürge çıkarları açısından geniş kapsamlı sonuçlar doğurmuştur. Akdeniz tiyatrosu Fransız ve Hollanda filoları arasındaki savaşlara sahne oldu ve zaman zaman diğer Akdeniz güçleri de savaşa katıldı.
Westminster Antlaşması (1674)
Westminster Antlaşması 19 Şubat 1674 tarihinde imzalanmış ve Fransa-Hollanda Savaşı'nın sonucunu belirlemiştir. Antlaşma İngiltere ve Hollanda Cumhuriyeti arasında müzakere edilmiştir. Antlaşma, Fransa ile ittifakından çekilen İngiltere'nin savaşa katılımını fiilen sona erdirmiştir.
Antlaşmanın şartları arasında karşılıklı savunma, ticaret anlaşmaları ve bölgesel düzenlemelere ilişkin hükümler yer alıyordu. Temel anlaşmalar arasında Yeni Hollanda gibi İngiliz sömürge fetihlerinin Hollanda kontrolüne geri verilmesi de yer alıyordu. Bu antlaşma Avrupa'daki güç dengesini önemli ölçüde değiştirdi ve Hollanda-İngiltere ilişkilerinde daha olumlu bir dönemin önünü açtı.
Westminster Antlaşması'nın sadece Fransa-Hollanda Savaşı bağlamında değil, aynı zamanda 17. yüzyılın sonlarında Avrupa siyaseti ve sömürge mülkleri bağlamında da kalıcı etkileri olmuştur. Bölgedeki ittifakları ve rekabetleri yeniden şekillendirmiş ve Fransız etkisinin göreceli olarak azalmasına katkıda bulunmuştur.
Hollanda Savaşı'nın Sonuçları
Hollanda Savaşı ve Nijmegen Antlaşması Avrupa'nın manzarasını bir şekilde değiştirdi. Fransa, daha düzgün kuzey sınırlarıyla en büyük kazanan olarak ortaya çıktı. Ypres, Saint-Omer, Cambrai ve Valenciennes gibi çeşitli kalelerdeki kazanımlar nedeniyle daha az enklavla Fransa'nın savunulması ve yönetilmesi daha kolay hale geldi. Ancak bu, Maastricht ve Orange Prensliği gibi bazı yerleşim bölgelerinin III. William'a, Charleroi ve Courtrai'nin de İspanya'ya geri verilmesi pahasına gerçekleşti.
XIV. Louis ayrıca Franche-Comté'yi de İspanya'dan aldı. Lorraine'e gelince, 5 Şubat 1679 tarihli Antlaşma uyarınca Habsburg İmparatoru I. Leopold tarafından düküne iade edildi. Ancak dük antlaşmaya uymayı reddettiği için Lorraine Fransa tarafından işgal edilmeye devam etti.
Nijmegen Antlaşması İspanya için bir aşağılanmaydı. Toprak paylaşımında en büyük kaybeden İspanya oldu. Charleroi, Binche ve Courtrai gibi İspanya Hollanda'sında Fransa tarafından verilen bazı tavizlere rağmen, İspanya Franche-Comté'den ve Cambrai, Saint-Omer, Ypres veya Valenciennes gibi bazı kalelerden ayrılmak zorunda kaldı. Askeri yenilginin İspanya için diplomatik yansımaları da oldu.
İngiltere'de 1688'de gerçekleşen Muhteşem Devrim'in ardından, II James'in kızı Mary Stuart'ın kocası Orange'lı William, Mary ile birlikte İngiliz tahtına çıktı. Muhteşem Devrim, kısmen İngiliz seçkinlerinin II. James'in hükümdarlığı altında İngiltere'de Katolikliğin olası restorasyonuna ilişkin korkularından kaynaklanıyordu. Bir Protestan ve Birleşik Cumhuriyetin Stadtholder'ı olan Orange'lı William, İngiltere'de Protestan özgürlüklerinin korunmasını sağlayabilecek bir lider olarak görülüyordu.
Kaynak: Franco-Dutch War
