Ölüler Günü: Canlılar ve Ölüler Bir Araya Geldiğinde

İspanyolca'da "Día de los Muertos" olarak bilinen Ölüler Günü, ölen sevdiklerini kutlayan ve onurlandıran bir Meksika geleneğidir. Yerli inançları Katoliklikle birleştiren canlı ve renkli bir festivaldir.

Yazar Burcu Kara
ölüler günü 2 kasım

Katolikler, Cadılar Bayramı ya da Azizler Günü ile karıştırılmaması gereken 2 Kasım'da Ölüler Günü'nü anarlar. Kışın başlangıcını müjdeleyen genellikle kasvetli bir gökyüzü altında, yaşayanlar mezarlıkların yollarını doldurur ve krizantemler mezarları süsler. Her inancın ölümden sonraki hayata dair kendine has bir bakış açısı olsa da, Hristiyanlığın ruhun ölümsüzlüğüne ve azizlerin yoldaşlığına yaptığı vurgu, dönemine göre derin bir ruhani atılımdı.

Azizler Komünyonu Prensibi

Sırasıyla 1 ve 2 Kasım tarihlerinde kutlanan bu iki etkinlik, Azizler Günü ile birbirine bağlanmaktadır. Azizler cemaati çerçevesinde şefaat kavramına bir geri dönüş olarak Azizler Günü, Kilise tarafından bilinen ve bilinmeyen tüm Hristiyan azizleri anar ve onları tüm inananlar için bir örnek olarak ortaya koyar.

Kilise, Ölüler Günü'nde azizler topluluğunun geniş kavramını kutlamaktadır. Hem hayatta olan hem de ölmüş olan tüm Hristiyanlar, yer ve zamanı aşan büyük bir dayanışma topluluğu olan azizler topluluğunda bir araya getirilir.

Katolikler, Tanrı'nın krallığına girmiş olan ölmüşlerin (bir gün önce anılan azizler gibi) yaşayanlar adına şefaat edebileceklerine inanırlar. Bununla birlikte, Katolik dayanışmasının akabileceği bir diğer yol da yaşayanlardan ölülere doğrudur.

Bazı ölüler Tanrı'nın krallığına ulaşmadan önce araf adı verilen gizemli bir arınma sürecinden geçmek zorundadır. Özellikle Orta Çağ ve Rönesans döneminde pek çok insan Araf'ta neler olduğuna dair çok çılgın fikirlere sahipti. Hatta bazı düzenbaz papalar, kendilerinin ya da sevdikleri birinin Araf'ta geçireceği süreyi azaltmayı umanlara "endüljans" bile satmışlardır. Göz ardı edilmekten dolayı öfkelenen keşiş Martin Luther, sonunda Protestanlığın doğmasına neden olan Kilise bölünmesi için bu anormal durumu suçlamıştır.

Bugünlerde Araf daha çok, yaşayanların dualarının yakın zamanda ölenlerin ruhlarına yardımcı olabileceği bir arınma süreci olarak görülüyor. Azizler cemaati kavramı ile tüm zamanların vaftiz edilmişlerinden oluşan Mesih'in bedeni olarak Kilise vizyonu arasında sıkı bir bağlantı vardır. Bu nedenle, Ölüler Günü ürkütücü bir kutlama değildir; daha ziyade, vaftiz edilmiş insanların ölümün ötesinde de devam ettiğini, birliğin korunduğunu ve dünyada doğanlar ile cennette doğanlar arasındaki dayanışma bağlarının güçlendirildiğini hatırlatır.

Günün Kökenleri

Hristiyanlar ruhun ölümsüzlüğüne olan inançları nedeniyle ölenler için her zaman dua etmişlerdir, ancak bunu yapmak için özel günler ayrılmıştır. Hristiyanların Samhain (Cadılar Bayramı) gibi eski pagan kutlamalarını gerçekten "Hristiyanlaştırıp Hristiyanlaştırmadığı" çok tartışmalıdır. Ölüler Günü'nün daha önceki ölüleri anma törenlerinden evrildiği inkâr edilemez.

Üstelik bu evrensel arayış ve bu kadersel durum, yani ölüm, farklı kültürlerde ve farklı inançlarda en az bir bayramda anılmaktadır. Ancak bazı insanlar için, özellikle de Roma kültüründe, bu festivallerin daha kötü bir amacı vardı: Ölenlerin ruhlarını uzaklaştırmak. Onları ait oldukları yerde tutmak için törenler yapılır ve adaklar adanır. Ölüler dünyası ya da öte dünyanın arafı bir zamanlar umutsuz bir üne sahipti, ancak bu durum çeşitli kültlerin ortaya çıkmasıyla yavaş yavaş değişmeye başladı.

İlk Hristiyanlar ölüm konusunda çok farklı bir bakış açısına sahipti; onu sadece Tanrı'nın krallığına açılan bir kapı olarak gördüler ve yaşayanlarla ölüler arasında bir bağın canlı tutulabileceğine inandılar. Artık mesele ölüleri yatıştırmak değil, onların hayatınızdaki varlığını devam ettirmektir ve mantık dramatik bir şekilde değişir. Bu nedenle, Hristiyan ölü kutlamalarının pagan kutlamalarını miras almaktan ziyade onları takip ettiğini iddia etmek daha doğru görünmektedir. Kışın başlangıcı birçok kültürde genellikle ölümün başlangıcıyla ilişkilendirildiğinden, tarihlerin çakışması sembolik bir kanıt işlevi görmektedir.

Ölülere Adanmış Bir Bayram

Hristiyanlar ölenler için düzenli olarak dua eder ve çok erken dönemlerde sadece ölenler için bir ayin düzenlenirdi. Amalarius, 820 yılı gibi eski bir tarihte ölenler için bir ayinden bahsetmiştir. Cluny'li Odilo, 998 yılında tüm manastırlarına, muhtemelen aynı azizler komünyonu kavramını çağrıştıran, Azizler Günü'nün ertesi günü olan 2 Kasım tarihini empoze etti.

Bu gün ilk olarak Papa IX. Leo (1049-1054) tarafından onaylanmış ve Hristiyan takviminde bir demirbaş haline gelmiştir. Hatta o kadar popüler oldu ki 13. yüzyılda tüm Hristiyan alemi 2 Kasım'ı resmi Ölüler Günü olarak kabul etti (en azından Roma'ya bağlı olanlar, örneğin Ermeniler ölülerini Paskalya'da anıyor).

Birçok Avrupalı Hristiyan geleneksel olarak 1 Kasım'a denk gelen Azizler Günü'nde mezarlıkları ziyaret ederek ölmüşlerinin mezarlarına çiçek bırakır. Meksika'da bu kutlamaya, Kolomb öncesi ölüyü onurlandırma uygulamalarının yaşatıldığı bir senkretizm süreci aracılığıyla özel bir önem atfedilir.