Bugün ileri demokrasilerdeki birçok genç siyasetçi adayını hayrete düşüren bir şekilde, "senato" ismi Latince "yaşlı adam" anlamına gelen "senex" kelimesinden gelmektedir. Antik Roma Senatosu yalnızca en yaşlı ve en saygın kişilerden oluşurdu. Roma Senatosu'nun yapısı, önemi ve yetkileri çağlar boyunca büyük ölçüde değişmiştir. İlk günlerinden yıkılışına kadar Roma yönetiminin temel dayanaklarından biri olmuş ve son imparatorun saltanatına kadar varlığını sürdürmüştür.
Antik Roma'da Senato'nun başlangıcı hakkında çok az şey bilinmektedir. İlk Senato, hepsi de kurucu kabileler arasındaki nüfuzlu aileleri temsil etmek üzere seçilmiş 100 kişiden oluşuyordu. Bu kişiler hükümdara danışmanlık yapmakla görevlendirilmişti. Her ne kadar başkaları da katılsa da, bu ilk 100 Senatörün soyundan gelenler, Roma toplumunun en seçkin ve elit üyeleri olan Patrici sınıfı haline geldi ve siyasi kariyerleri için güçlü bir destek oldu. Roma'nın ilk 100 vatandaşının oraya nasıl geldiğine yönelik iki olası açıklama vardır: ya aileleri onları seçmiş ve göndermiştir ya da şehrin kurucusu Romulus onları seçmiştir.
Roma Senatosu ve Roma Monarşisi
Senato ilk olarak Roma hükümdarı tarafından kurulmuş olsa da, Senato'ya en fazla nüfuz kazandıran şey hükümdarın yöneticisini seçme sorumluluğuydu. Romalı bir hükümdarın halefinin kral olacağı kesin değildi. Bunun yerine, bir hükümdar öldüğünde, Senato yürütme yetkisini devralıyordu. Naiplik olarak adlandırılan ara dönem boyunca, yaşlı bir üye naip olarak görev yapar ve kral pozisyonu için bir aday gösterirdi. Bundan sonra, Senato öneriyi resmen onaylayıp onaylamama konusunda oylama yapabilirdi. Senato nihai iznini, halk bireyi kabul edip etmeme konusunda oy kullandıktan sonra verirdi.
Latin ve Sabine halkları Roma ile ittifak kurunca, Senato'ya 200 Senatör daha eklendi. Roma Krallığı'nın son hükümdarı Lucius Tarquinius Superbus, otokratik yönetimi nedeniyle tahttan indirildi. Yönetimi sırasında çok sayıda senatör öldürüldü ve sürgüne gönderildikten sonra bazı destekçileri onu takip etti. Oluşan boşluk, yeni kurulan Cumhuriyet'in ilk konseylerinden ikisi olan Lucius Junius Brutus ve Publius Valerius Publicola tarafından plebler ve equites saflarından atananlarla dolduruldu ve toplam sayı yaklaşık 300'e ulaştı. Sonraki birkaç yüzyıl boyunca daimi sayı bu oldu.
Cumhuriyet Senatosu
Senato'nun Roma toplumundaki rolü Cumhuriyet'in kurulmasından sonra genişledi. Önceleri, yasama yetkisi çoğunlukla kasaba konseyleri ve mahkemeler gibi daha yerel organlara aitti. Plebler Konseyi bu gücü daha da böldü. Roma'da adil bir şekilde temsil edilmediklerini düşünen halk büyük bir "yürüyüş" düzenledi ve sonuçta Senato'nun halktan kişilere daha fazla siyasi güç vermesine yol açtı. Pleb tribünlerine Senatörler tarafından alınan kararları reddetme hakkı verildiğinde meclisin siyasi gücü önemli ölçüde arttı.
Buna rağmen, Senato'nun etkisi Cumhuriyet genelinde arttı. Konsüller hem Roma ordusuna hem de şehrin sivil yönetimine komuta ediyor, Senato tarafından seçildikten sonra bir yıl boyunca Roma'daki en yüksek otorite olarak görev yapıyordu. Senato, fonların tahsisinden, hükümetin işleyişinden ve uluslararası kararların alınmasından sorumluydu. Roma Cumhuriyeti'nin son yıllarında Senato, Roma'nın hem içinde hem de dışında siyasi bir güçtü ve diğer uluslardan sayısız anlaşmazlıklarında yardımcı olmak için rutin olarak talepler alıyordu.
Roma Senatosu'nun Çöküşü
Romalı erkeklerin belirleyici arzularından biri siyasi açıdan öne çıkmaktı ve Senatörlük ve daha sonra Konsüllük pozisyonları bu başarının zirvesi olarak görülüyordu. Bu nedenle, Senato'ya atanmak çok prestijli bir paye haline gelmişti. Konsüller, Senatörleri seçen kişiler oldukları için takipçilerini bu tür bir avantajla ödüllendirmek için özel bir konumdaydılar. Antik Roma'daki politikacılar bazen Senato, eyalet valileri ve askeri liderler de dahil olmak üzere birçok pozisyonda aynı anda görev yaparlardı. Yaygın yolsuzluk nedeniyle, Roma'daki senatörlerin sayısı arttıkça davranışlarına yönelik beklentiler de azaldı. Para almayan senatörlerin eyalet valisi olarak yolsuzluk yaparak ya da askeri yağma yoluyla servet biriktirmesi İmparatorluk Roma'sında uzun süredir devam eden bir gelenekti.
Gracchus kardeşler ve Sulla, gerilemeyi yavaşlatmak için önlem almaya çalışanlardan sadece ikisiydi. Sulla diktatör olarak senatör sayısını 300'den 600'e çıkardı. Julius Caesar, takipçilerine yetki verdi ve başarılı iç savaşından sonra senatör sayısını neredeyse bine çıkardı. Belki de Sezar'ın amacı buydu, ancak senatör sayısının çokluğu Senato'nun statüsünü ve etkisini ciddi şekilde etkisiz hale getirdi. Sezar'ın iç savaşları sırasında Roma Senatosu yozlaşmış ve etkisiz olsa da, daha güçlü bir yürütme gücünün yükselişi muhtemelen o noktada kaçınılmazdı. Sezar'ın yeğeni ve halefi Augustus bunun farkındaydı ama aynı zamanda Senato'nun ve en azından Cumhuriyetçi bir hükümet görüntüsünün korunmasının önemini de tam olarak takdir ediyordu.
Augustus Reformları
Augustus, uygun görmediği senatörleri meclisten atarak Roma Senatosu'nun sayısını binden altı yüze indirdi. Ayrıca davranış ve ahlak standartlarını da yeniden tesis ederek, bir senatörü ahlaka aykırı davranışları nedeniyle meclisten atma yetkisini sansürcülerin eline verdi. Augustus döneminde, halkın senatörlerin niteliklerini kontrol edebilmesi için senatörlerin kamuya açık bir listesinin çıkarılması zorunlu hale getirildi. Senato'ya seçilebilmek için en az bir milyon sestertius değerinde mülk sahibi olmak gerekiyordu. Senatörlerin, senatör arkadaşlarının rızası olmadan İtalya'yı terk etmeleri, bankacılık yapmaları, herhangi bir kamu sözleşmesini kabul etmeleri ya da uluslararası ticaretle uğraşacak kadar büyük bir gemiye sahip olmaları da yasaktı.
Augustus yönetimde gerçek gücün kendisinde olduğunu biliyordu, ancak yine de aktif ve saygılı bir şekilde katılmaya özen gösteriyordu. Senato oturumlarına katılmak bir öncelikti ve onların görüşlerine değer verirdi. Oğlu ve nihai halefi Tiberius da başlangıçta benzer bir şekilde devam etti, ancak kısa süre sonra Capri'deki saray gibi evinde boş bir yaşam ve uzaktan liderlik çabası lehine siyasetten çekildi. Bununla birlikte, takip eden on yıllarda Senato bir prestij sembolünden başka bir şey değildi.
İmparator Belirleyici Olarak Senato
İmparatorların idari görevlerin çoğunu devralmasına rağmen, Roma Senatosu başladığı otoriteyi sürdürdü: Yürütmenin kontrolü. Roma'nın hükümdarlara karşı süregelen hoşnutsuzluğuna rağmen, şehrin siyasi yapısı artık erken dönem monarşisine benziyordu. İmparatorlar yetkilerini Senato'ya borçluydu ve Senato'ya davranışları farklılık gösterse de, hepsinin herhangi bir yetkisini kullanmadan önce Senato'nun onayını alması gerekiyordu.
Bir imparatorun iktidardan ayrılması, Senato'nun onu devlet düşmanı ilan ettiği ciddi durumlarda garanti altına alınmıştı. Bu, imparator ordunun desteğine sahip olduğu sürece uygulayamayacakları bir eylemdi, ancak ayaklanma ve iç savaş zamanlarında meclise yürütme organı üzerinde hakimiyet sağladı.
Ancak bu hakimiyet bile sonsuza kadar sürdürülemedi. İmparatorun korumaları ve Roma'da silah taşıma yetkisine sahip tek kişiler olan Praetorianlar yeni imparatorun seçilmesi sürecine daha fazla dahil oldular. Caligula'nın amcası Claudius'un perdenin gerisinde olduğunu anlayan Praetorian Muhafızları imparatoru öldürerek Claudius'u imparator ilan etti. Senato'nun kendi kararlarını uygulayacak araçlardan yoksun olduğu için silahlı azınlığın iradesine boyun eğmekten başka seçeneği yoktu. Yeni bin yılın ilk birkaç yüzyılı boyunca, gerçek siyasi etkileri giderek azaldı.
Roma Senatosu ve İmparatorluğun Bölünmesi
Tetrarşi Roma İmparatorluğu'nu ikiye böldüğünde bu düşüş hızlandı. Konstantin'in onuruna Konstantinopolis olarak yeniden adlandırılan antik Bizans kenti, MS 4. yüzyılın başlarında imparatorluk başkenti oldu. Roma'nın ilk Senatosu, Konstantin'in yeni doğu kentinde yeni bir Senato kurmasının ardından küçük belediye meseleleriyle uğraşmaya indirgendi.
Bununla birlikte, daha sonraki Roma İmparatorluğu Büyük Konstantin'in liderliği altında zirveye ulaştı. O, tüm Roma'yı bir ortakla kontrol eden son kişiydi. Vefatı nedeniyle Doğu ve Batı arasında bir uçurum oluştu. Çağdaş tarihçilerin Doğu Roma İmparatorluğu olarak adlandırdığı Bizans İmparatorluğu gelişti. Batı İmparatorluğu'nun son imparatoru Romulus Augustus, kendisini kral ilan eden ve imparatorluğu çöküşe götüren Flavius Odoacer tarafından tahttan indirildi.
Birçok tarihçi bu olayı Batı Roma İmparatorluğu'nun kesin sonu olarak görmektedir. Yine de Senato, Odoacer iktidardayken ve Ostrogotlar tarafından tahttan indirildikten sonra bile çalışmıştır. MS 603 yılında Roma Senatosu batı merkezli bilinen son eylemini gerçekleştirdi. Bir zamanlar Senato'nun düzenli toplantı yeri olan Curia Julia, Julius Caesar tarafından inşa edildikten ve Augustus tarafından tamamlandıktan sonra MS 630 yılında kiliseye dönüştürülmüştür.
