I. Dünya Savaşı ve ardından 1939'dan 1945'e kadar II. Dünya Savaşı boyunca kadınların rolü yeni araştırma yolları sağlamaya devam ediyor. Bu kadınlar cephede direniş savaşçıları, casuslar, gazeteciler, mühimmatçılar, hemşireler ve hayatta kalma mücadelesinin kahramanlarıydı.
I. Dünya Savaşı'nda Kadınlar (1914-1918)
I. Dünya Savaşı patlak verdiğinde kadınların iki temel tepkisi vardı: Ya cepheye mümkün olduğunca yakın bir yerde kendi yöntemleriyle hizmet etmek istiyorlardı ya da erkek açığını kapatmak istiyorlardı. Avrupa nüfusunun büyük bölümünü oluşturan kırsal nüfus, kadınları ailenin servetini yönetme sorumluluğunu üstlenmeye itiyordu.
İster şehirde ister kırsal alanda olsun, işe alınan her erkek için bir kadın eş ya da baba rolünü üstlenmiştir. Kadın fabrika işçileri, yerlerine geçtikleri erkeklerin sadece yarısı kadar ücret aldıklarından, ucuz işgücü kaynağı olarak görülüyorlardı. Bu kadınlar uygun güvenlik önlemleri alınmadan günde 11 saate kadar çalışıyor, bu da onları hastalık, aşırı çalışma, açlık ve yorgunluğa karşı savunmasız bırakıyordu. Her bir mermi 7 kilogram ağırlığındaydı ve fabrika işçisi her bir makineyi günde iki kez toplam 25.000 mermi ve 35.000 kilogram taşımak zorundaydı, bu da sağlığına büyük zarar veriyordu.
Kadınların Statüsü
Bazı insanlar geleneksel olarak erkek egemen iş gücüne giren kadınların statükoyu tehdit ettiğini ve geleneksel kadınlık kavramlarını saptırdığını düşünmektedir. Ancak sonuç olarak kadınların savaşta idareci ve işçilerden ziyade hemşire ve sekreter gibi destekleyici roller üstlenmeleri beklenmiştir.
Böyle yaparak erkeklerin her zaman üstün görülmesi sağlanmıştır. Kadınlar iki stereotiple sınırlıydı: Adanmışlık, özveri ve askerlerin gösterdiği fedakârlıklara minnettarlığı temsil ettiği için "beyaz melek" olarak anılan hemşirelik. İkincisi ise erkeksi bir bakışa sahip bir hizmetçi olan işçidir çünkü savaş dili çatışmayla ilgili her görevi önemsizleştirip kadınsılaştırmıştır.
Araştırmacılar ve yayıncılar 1980'lere kadar kadınların çatışma sırasında yaptıkları muazzam katkılarla ilgilenmeye başlamadı. Bir pasifist olan ve cephede hemşirelik yapan İngiliz hemşire Vera Brittain (1893-1971), kendisinin ve çalışma arkadaşlarının yaşadığı dehşeti ayrıntılarıyla anlattığı görgü tanığı ifadeleri sunmuştur. Bu kadınlar, kahraman olarak görülmedikleri ve hikayeleri yaygın bir şekilde paylaşılmadığı için döndüklerinde sivil hayata yeniden uyum sağlamakta önemli zorluklar yaşamışlardır.
Cinselliğin Sömürülmesi
Ordunun cinsel içgüdülerin tatmin edilmesini savaş alanında optimum performans için önemli görmesi nedeniyle savaş hali ve istihbarat örgütleri tarafından işe alınan fahişeler cinselliği bir araç olarak kullanmaktadır. Çiçek hastalığı, askeri sağlık yetkilileri tarafından düşmandan daha fazla asker öldürebileceği için korkulan bir hastalıktı; dolayısıyla askerlerin dinlenme hakkı, çiçek hastalığı tehlikesiyle dengeleniyordu. Bu, kadınları (bencil nedenlerle olsun ya da olmasın) ülkenin karşı karşıya olduğu tehdidin merkezine koyma girişimiydi. 1918'de Fransız ordusu tarafından kantonlarda BMC'ler (askeri sahra genelevleri) kuruldu.
Barış İsteyen Kadınlar
En önemlisi barış yanlısı kampanyacı Jeanne Alexandre (1890-1981) olmak üzere savaşa karşı çıkan kadınlar da vardı. Diğer pek çok aktivist gibi o da işsizlere ve mültecilere yardım eden gruplara katıldı. Madeleine Vernet (1918-1949) 1917'de "La mère éducatrice" (Annelik ve Eğitim) başlıklı bir eleştiri yazısı kaleme aldı ve gerekçesinde Rousseau ve Michelet'ye atıfta bulundu: "Hepinize sesleniyorum, ey anneler! Eşler! Sevgililer! Kız kardeşler! Bu savaş dünü yaraladı ve yarın yine yaralayacak… Kurtarıcı olmak biz kadınlara düşüyor. Çünkü biz anneleriz, yaşamın yaratıcılarıyız."
II. Dünya Savaşı'nda Kadınlar (1939-1945)
Hayatta kalma, mücadele ve direniş, ister hapishanede ister toplama kampında olsun, sivil yaşamda ve ailede kadınlar için farklıdır ve bu durum özellikle işgal altındaki ülkelerin nüfusunun avlanan kategoriler için daha şiddetli ve aşırı acil durumlara atıldığı II. Dünya Savaşı sırasında geçerliydi.
Toplama kamplarında, yiyecekten mahrum bırakıldıkları için erkeklerin dayanma gücü daha düşüktü, kadınlar ise kişisel temizliklerini korumalarını zorlaştıran su sıkıntısının verdiği zalimliğin daha fazla farkındaydı. Dayanışmanın resmi tarihi uzun süre bu kadınların katkılarını görmezden geldi çünkü onlar geleneklerine bağlıydılar ve üstünlük peşinde koşmadan mütevazı kaldılar.
Kuşkusuz, imha kamplarında küçük çocuklarının işkence görmesini ve öldürülmesini izlemek zorunda kalan Yahudi anneler, kadınlara karşı yürütülen bu savaşın mutlak kurbanlarıydı ve en büyük ıstırabı çekenlerdi. Hem işgal altındaki hem de Alman tarafındaki sivil hayattaki kadınlar, ailelerinin geçimini sağlamak söz konusu olduğunda, çok çeşitli kısıtlamalara uygun olarak sürekli taviz vermek zorunda kaldılar. Genç anneler, dünyaya bir çocuk daha getirmek zorunda kalmamak için kürtaj yaptırmaya zorlanıyordu (ki o dönemde bu yasaktı).
Kadınların Kurtuluşları, Toplumsal Değerlerin Tersyüz Edilmesi
Ancak bu geleneksel toplumdaki pek çok genç kadın için savaşa katılma seçeneği, evden ayrılma ve kendilerini sınırlamalardan kurtarma şansını temsil etmektedir. Her ne kadar kendilerini öncelikle koruyucu anne, geride kalan asker ya da babalarının intikamını alabilecek "top mermisi" anneleri gibi klişelerle özdeşleştirseler de, çok sayıda kadın çatışmada yer almıştır. İster üniformalı ister tulumlu olsun, bu yardıma değer veriliyor ama yine de ikincil olarak görülüyordu.
Dönemin toplumunun normları ve değerleri alt üst olmuştu. Alman etkisi altında, işgal altındaki ülkelerde vatana ihanet övgüye değer hale geldi; muhbirlik çok para kazandırabilecek vatansever bir eylem olarak görüldü; Yahudi vatandaşları, direnişçileri veya diğer istenmeyenleri (engelliler, yaşlılar, komünistler, melezler, eşcinseller, aklı dengesi yerinde olmayanlar, Yehova Şahitleri ve Çingeneler) yağmalamak, dolandırmak ve hatta öldürmek meşru görüldü ve hatta teşvik edildi.
Alman hükümeti gençlik grupları kurarak ailenin baba figürü rolünü gasp etti ve kendisini ailelerin üzerine itti. Beyin yıkamaya karşı mücadele eden gençlere sert davranıldı. Erkekler için Moringen ve kadınlar için Uckemark, 1941'den itibaren Alman ergenleri için toplama kampları olarak inşa edildi (ne Yahudiler ne de Çingeneler dahil edildi). Bu çocukların çoğunun ölüm nedenlerinin başında kötü muamele geliyordu (Nazi tarihinin bu bölümü henüz kapsamlı bir araştırmaya konu olmamıştır).
Alman yetkililerin talep ettiği Yahudi kotasını karşılamak için Pierre Laval, bebeklerin ve küçük çocukların Fransa'ya sınır dışı edilmesini önerdi. Adolf Hitler'in Vel' d'Hiv Toplama sırasında müdahale ettiği Temmuz 1942'den itibaren Naziler Polonya'da küçük çocuklar için ölüm kampları kurmaktan çekinmedi.
Zorunlu Üreme Merkezleri
Eş zamanlı olarak, Kuzey Avrupa'nın işgal altındaki bölgelerinde (Fransa, Hollanda, Danimarka, Norveç, Lüksemburg ve Polonya) zorla üreme planını uygulamak için "lebensborn" tipi doğumevleri kuruldu. Belirli etnik özelliklere sahip (sarı saçlı, mavi gözlü) genç kadınlar, üreme hayatları boyunca bu tesislerde çalışmaya zorlandı. Doğan bebekler daha sonra Alman ailelerin yanına ya da devlet tarafından işletilen yatılı okullara yerleştiriliyor ve burada sıkı bir eğitime tabi tutuluyordu.
Savaşlar Ortasında Bir Çocuk
Savaş öncesi dönemi en iyi hangi bebek temsil eder? Çocuğun çığlık atmasına izin verin, onu sallamayın, başparmağını emememesi için ellerini bağlayın, beslenmesini aralıklı yapın, ona komutanın kendisinde olmadığını öğretin ve erken yaşta tuvaleti kullanmaya başlayın – tüm bunlar Gilberte Bodson de Muyser'in 1936 tarihli çocuk yetiştirme kitabında tavsiye ettiği şeylerdi. Bebeklikten itibaren, her türlü duygusal talebi sistematik olarak reddetme pahasına, özellikle hijyen konularında boyun eğmeye ve itaat etmeye şartlandırılması gereken bir "küçük canavar" hayal edin. Yoksa Hitler ve arkadaşları böyle bir çocukluk zulmü yaşamış olabilirler mi?
Bu eğitimin 20. yüzyılın ortalarında teşvik ettiği uysallık, akılsızca itaat ve vahşetin normalleştirilmesi ile Nazizmin (Almanya ve Fransa'da) kabulü arasında bir şekilde bağlantı kurabilir miyiz? Kamp esirlerinin kendilerini esir alan kişiler tarafından sadistçe çocuklaştırılması, Avusturyalı psikolog Bruno Bettelheim'ın, esirlere nasıl çaresiz çocuklar gibi davranıldığını ve sadist babalar gibi istismar edildiğini anlatan "Individual and Mass Behavior in Extreme Situations (Olağanüstü Durumlarda Bireysel ve Kitlesel Davranış)" adlı kitabını akla getirmektedir. Primo Levi (1919-1987), "Mahkumların çocuklaştırılması ve ardından gelen çöküş, en güçlü olana boyun eğdirme ve aşağılama tekniği olarak inşa edilmiştir" demektedir.
Tecavüz Meselesi
Askerlerin cinsel faaliyetlerde bulunmaları, bilhassa da düşman kadınlarla cinsel ilişkiye girmeleri geleneksel olarak kültürel açıdan kabul edilebilir bir durum olarak görülmüştür (bu nedenle itibar görmemiştir). Tecavüz eyleminin kendisi Almanya'da cezalandırılmamaktadır, ancak bir Aryan ile ırksal ya da etnik olarak aşağı bir topluluğun üyesi arasında cinsel ilişkiye girme eylemi cezalandırılmıştır. İşkence gören kadınların yaklaşık yarısı işkence odalarında tecavüze uğramalarının doğrudan bir sonucu olarak ölmüştür.
1942 ve 1945 yılları arasında Amerikan birlikleri yaklaşık 17.000 kadına tecavüz etmiştir. Savaş yıllarında Amerikan güçleri tarafından tecavüze uğrayan kadınların %64'ü Almanya'da, %22'si Fransa'da ve %14'ü İngiltere'deydi. Savaştan sonraki yıllarda Sovyet birlikleri tarafından Alman kadınlarına karşı gerçekleştirilen toplam iki milyon tecavüz belgelenmiştir. Bir insana yapılan amansız bir hakaret savaşın dehşetini daha da arttırdığında, insan tarif edilemez olanı tarif edecek kelimeleri nasıl bulabilir ve hayatına nasıl devam edebilir? Üstelik bu utancın ardından gelen intiharları ve kürtajları hesaba katmıyoruz.
Savaşın Ardından
II. Dünya Savaşı'ndan sonra kadınlar, tüm çabalarından sonra daha iyi durumda olmasalar bile, çatışma öncesindeki durumlarına geri dönmek istiyorlardı. Ancak, bölünmeler 1918'dekinden daha şiddetliydi; hapsedilme, sürgün, göç ve çocukların başka ülkelere gönderilmesi aileleri parçaladı ve acı verici arayışlara neden oldu. Acı, özgürlüğün verdiği mutluluktan doğmuştu. Sınır dışı edilme sürecini atlatan ancak tüm yakınlarını kaybedenler büyük bir pişmanlık ve yalnızlık duygusu hissetti.
