Roma Senatosu kurumu antik çağ boyunca dikkate değer bir uzun ömürlülük sergilemiştir. Roma'nın şafağında kurulmuş ve Roma Monarşisinin çöküşü, Roma Cumhuriyeti'nin çöküşü, imparatorluğun bölünmesi ve 476'da Batı Roma İmparatorluğu'nun çöküşünde ayakta kalmıştır. Söz konusu kurum, Cumhuriyet döneminde otoritesini artırmış ve nihayetinde Orta Çağ'ın başlangıcında gücünde bir düşüş yaşamıştır. Bu yazı, Roma Cumhuriyeti döneminde Romalı bir senatörün rutinindeki büyüleyici bir günü incelemeyi amaçlamaktadır.
Romalı Senatörler Ne Yapardı?
Senato'nun ağırlıklı olarak ileri yaştaki bireylerden oluşması, "senato" teriminin Latince "yaşlı adam" anlamına gelen (senex) kelimesinden türetilmesine yol açmıştır. Roma Senatosu'nun başlıca görevi, konsüller ya da Senato liderleri tarafından kabul ya da reddedilebilen (Latince'de veto olarak bilinir) kararnamelerle ilgili tartışmalara katılmak ve yasaları formüle etmekti.
Buna ek olarak, Roma'nın dış politikasını belirler, mali harcamaları denetler ve dini işleri yönetirdi. Askeri işlerle ilgili olarak, Senato belirli bir sefer için gerekli asker sayısını belirlemekten, generaller üzerinde yetki kullanmaktan ve onlara çeşitli ayrıcalıklar vermekten sorumluydu. Senatus Consultum, Senato'nun belirli bir konudaki nihai kararını oluşturuyordu ve tüm yargıçların buna uyması zorunluydu. Kararları kararnamelere benzerdi ve yasalara benzer bir işlev görürdü.
Patrisyenlerin senatör statüsünü kazanma süreci nasıldı? Öncelikle, söz konusu kişilerin seçimle değil, atamayla göreve geldiklerini belirtmek gerekir. Roma Cumhuriyet döneminin büyük bir kısmında, seçilmiş bir memur olan censor yeni senatörleri atıyordu. Daha sonra, Roma İmparatorluğu döneminde, bireylerin senatörlük pozisyonları için uygunluğunu belirleme yetkisi imparatora verildi. Buna ek olarak, Senatörlerin övgüye değer bir ahlaki duruşa sahip olmaları zorunluydu.
Söz konusu kişilerin önemli miktarda servete sahip olmaları gerekiyordu, çünkü hizmetleri karşılığında ücret almıyorlardı ve kişisel kaynaklarını Roma devletinin idaresine tahsis etmekle yükümlüydüler. Bu kişilerin bankacılık veya tüccarlık gibi alternatif mesleklerle uğraşmaları yasaktı ve ayrıca herhangi bir yasadışı faaliyette bulunmaları da engellenmişti.
Roma Senatosu'nun Kısa Tarihçesi
Roma senatosunun kökenleri Roma'nın en eski başlangıçlarına kadar uzanmaktadır. Roma'nın kuruluşundan önce, İtalya'nın eski Hint-Avrupa sakinleri kabile toplumları halinde yapılanmışlardı ve ortak bir toplumsal örgütlenme aracına ihtiyaç duyuyorlardı. Çözüm olarak, önde gelen klanlardan (gentes) patrikler (patres), Roma senatosunun öncüsü olan konfedere ihtiyarlar heyeti için seçilmiştir. Livy'ye göre, Roma'nın ilk kralı Romulus 100 kişiden oluşan bir senato kurmuştur.
Roma Monarşisi'nin MÖ 753'ten 509'a kadar süren ilk evresinde Senato, çeşitli klanlara veya gentes'e mensup 300 liderden oluşan bir grup tarafından oluşturulmuştur. İlk Roma Senatosu hem consilium, yani danışma yetkisine hem de auctoritas, yani kararları etkileme yetkisine sahipti. "Consilium" terimi Latince "danışmak" anlamına gelen "consulere" fiilinden türetilmiştir. Roma monarşisi döneminde Senato, Roma kralına tavsiyelerde bulunan bir danışma organı olarak işlev görüyordu. "Auctoritas" terimi "otorite"den türetilmiştir ve Senato'nun herhangi bir siyasi kararı onaylama yetkisini ifade eder.
Roma monarşisinin gerilemesi ve Roma Cumhuriyeti'nin (MÖ 509-27) kurulmasının ardından, Senato göreceli bir siyasi güç eksikliği yaşarken, yürütme magistraları daha büyük bir nüfuza sahip olmuştur. Anayasal yönetime geçişin kademeli doğası büyük ölçüde kabul görmüştür. Senato'nun yeniden canlanması, aradan birkaç nesil geçtikten sonra da olsa, orta Cumhuriyet döneminde gerçekleşmiştir. Cumhuriyet'in son dönemlerinde, Tiberius ve Gaius Gracchus'un reformlarından sonra Senato tekrar düşüşe geçmiştir.
Roma Cumhuriyeti döneminde senato toplam 300 magistrat ve daha önce magistratlık görevlerinde bulunmuş kişilerden oluşuyordu. Antik Roma'da senatonun magistratları, patrici ve pleb sınıflarından üye toplamakla sorumlu iki censor tarafından seçilirdi. Roma Senatosu'nun ilk atanan üyesine Princeps Senatus ünvanı verilirdi. Senatörler unvanlarına göre viri censorii, consulares, praetorii ve tribunicii gibi çeşitli kategorilere ayrılırdı. Örnek vermek gerekirse, vir Praetorius unvanı, senatör pozisyonundaki kişinin daha önce praetor olarak görev yaptığını gösteriyordu.
Yukarıda bahsedilen consilium ve auctoritas nitelikleri Roma Cumhuriyeti boyunca değişmeden devam etmiştir. Olağanüstü dönemlerde Senato, genellikle diktatör olarak adlandırılan mutlak güce sahip bir kişiyi atama yetkisine sahipti.
MÖ 27'den MS 284'e kadar süren Principatus (Principate) dönemi boyunca Senato önemli bir düşüş yaşadı ve neredeyse tüm siyasi otoritesini ve ününü kaybetti. Senato, reformlarıyla son darbeyi vuran İmparator Diocletianus döneminde siyasi olarak önemsiz hale getirildi.
Hükümet merkezinin Roma'dan Konstantinopolis'e taşınmasının ardından Senato bir yerel varlığa dönüşmüştür. Büyük Konstantin tarafından ikinci bir senatonun kurulması, ilk senatonun kaderini nihai olarak kesinleştirdi. Batı İmparatorluğu'nun 476'da çöküşünü takiben, Ostrogotlar 476'dan 489'a kadar iktidarı ele geçirdi ve ardından kısa bir süre Bizans yönetimi geldi. Senato nihayetinde 603 yılından sonra bir noktada varlığını sona erdirdi.
Bir Roma Senatörünün Güne Başlaması
Kuşkusuz, Romalı senatörler kendi toplumları arasında önemli bir prestij ve hayranlık seviyesine sahipti. Çeşitli ayrıcalıklara ve farklılıklara sahiptiler ve toplumun varlıklı üyeleriydiler. Sonuç olarak, daha az varlıklı bireylerin mütevazı yaşam alanlarının aksine zengin konutlarda ikamet ediyorlardı.
Bir senatör ve ev halkını oluşturan kişiler için gün erken başlardı. Tipik olarak gün doğarken ayağa kalkarlardı. Söz konusu kişinin köleleri günlük işlerine daha da erken bir saatte başlar, süpürme, toz alma ve temizlik gibi faaliyetlerde bulunurlardı. Uyandıktan sonra kendisinin ve eşinin giyinmesi uzun sürmezdi. Bu kişinin giydiği ilk kıyafet, kolları kısaltılmış bir gömlek çeşidi olan tunik ve kıvrımlar halinde dökümlü hacimli bir kumaş olan togadan oluşuyordu.
Giydiği ayakkabılar günümüz sandaletleriyle çarpıcı bir benzerlik taşıyordu. Bir senatör olarak, togasının üzerine makamının amblemi olarak bir laticlavia giyerdi. Laticlavia "geniş tırnak" ya da "geniş şerit" anlamına gelir ve alt sosyal sınıfların tuniklerinde giyilen "dar şerit" (angusticlavia) ile farklılık arz eder.
Giyindikten sonra eller ve yüz soğuk suyla hızlı bir şekilde temizlenirdi. Başka durumlarda, bir senatör kendi özel banyosunda yıkanırdı. Söz konusu kişinin eşi de benzer bir davranış biçimini benimserdi. Roma toplumunda varlıklı kadınlar tipik olarak uzun bir tunik ya da stola giyer, buna büyükçe bir şal eşlik ederdi. Hanımefendi saç şekillendirme, makyaj yapma ve mücevher takma gibi işlerde bir kadın köleden yardım alırdı.
Jentaculum olarak bilinen sabah yemeği erken bir saatte tüketilir ve tuzlu ekmek, süt ya da şarap gibi temel besinlerden oluşur, zaman zaman kuru meyveler, yumurta ve bal ya da peynirle süslenmiş buğday bazlı gözlemeler ile desteklenirdi. Bununla birlikte, yukarıda bahsedilen gıda maddelerinin tüketimi her zaman yaygın değildi ve bazı durumlarda bir porsiyon su ve bir dilim ekmekten oluşan temel bir öğüne indirgeniyordu. Yemekler köleler tarafından servis edilir ya da önceden hazır edilirdi.
Ebedi Şehrin Çarklarını Döndürmek
Gün, mesleki ve eğlence faaliyetleri olarak ikiye ayrılırdı. İş ya da ticari faaliyetlerin çoğu sabah saatlerinde gerçekleştirilirdi. Roma döneminde standart iş günü altı saatten oluşur, gün ağardıktan sonra başlar ve öğle vakti sona ererdi. Senatörlük görevlerinin alışılagelmiş bir günü, Roma'nın karşı karşıya kaldığı çeşitli çıkmazlara yönelik müzakereleri ve çözümler üretmeyi kapsıyordu.
Bir senato toplantısının çağrısı, gündemi belirleme, görüşmeleri yürütme ve senatörlerin bir karara varmasına yardımcı olma rollerini üstlenen bir magistrat tarafından başlatılırdı. Grup tarafından alınan karar Senatus Consultum olarak adlandırılırdı ve "uygun görürlerse" anlamına gelen geleneksel "si eis videbitur" ifadesi uyarınca prensipte zorunlu olarak kabul edilmezdi. Senato'nun önemli rolü göz önüne alındığında, bu karar pratik açıdan çok önemliydi.
Bu toplantılar sırasında görüşülen konular Roma Senatosu'nun sahip olduğu geniş uzmanlık yelpazesinin bir göstergesiydi. Bunlar arasında vergilendirme, altyapının geliştirilmesi, eyalet yönetimi için magistratların atanması, askeri seferler veya çatışmalar için asker sayısının belirlenmesi ve fon tahsisi, dış politikanın idaresi ve onurların verilmesi gibi konular yer alıyordu.
Roma'ya yönelik bir tehdit durumunda, bir diktatör atamak Senatörlerin yetkisi dahilindeydi. Söz konusu magistrat istisnai yetkilere sahipti ve kendisine verilen belirli bir konuyu ele almak için tam yetkiyle donatılmıştı. Söz konusu kişiye devlet üzerinde tam yetki verilmiş, böylece diğer tüm magistralar, tek amacı yukarıda bahsi geçen sorunu çözmek olan ikincil bir konuma yerleştirilmiştir. Kriz başarılı bir şekilde çözüldükten sonra, yukarıda bahsedilen yetkiler geri alındı ve devlete iade edildi.
İşlerini tamamladıktan sonra, bir senatör tipik olarak boş zaman aktivitelerine katılır veya ikamet ettiği yere dönerdi. Senatör, arkadaşlarıyla birlikte Circus Maximus'ta güreş müsabakaları, gladyatör müsabakaları ya da at yarışları izlemek gibi çeşitli eğlence faaliyetlerine katılabilir. Ayrıca, tiyatro gösterilerine katılabilir ya da keyif için hamamlara gidebilirler.
Tüm sosyo-ekonomik sınıflar bu mekanlardan zevk alırdı. Antik Romalıların cibus meridianus ya da prandium olarak bilinen öğle yemeği, genellikle öğlen saatlerinde tüketilen kısa ve mütevazı bir yemekti. Yemek tipik olarak meyve, salata, yumurta, et ya da balık, sebze ve peynir dahil ancak bunlarla sınırlı olmamak üzere çeşitli tamamlayıcı öğelerin eşlik ettiği tuzlu ekmekten oluşurdu.
Gün Romalı Senatörler İçin Sona Eriyor
İş ve boş zaman aktivitelerinin tamamlanmasının ardından akşam yemeği servis edilirdi. Genellikle cena olarak adlandırılan akşam yemeği, günün temel gıdası olarak kabul edilir ve genellikle sulandırılmış şarapla servis edilirdi. Bir senatör balık, keçi veya sığır eti gibi çeşitli etlerden oluşan ve çeşitli sebze, yumurta ve meyvelerin eşlik ettiği üst düzey bir yemek deneyimine katılırdı. Kişi yemeğine iştahını açmak için daha hafif yiyeceklerden (yumurta, balık, pişmiş ve çiğ sebzeler) oluşan bir meze seçkisiyle başlardı.
Daha sonra çeşitli soslar ve sebzelerin eşlik ettiği et bazlı meze çeşitlerinden oluşan ana yemeğe geçilirdi. Ardından meyve, kuruyemiş, peynir ve şekerleme çeşitlerinden oluşan tatlı tabağı servis edilmiştir. Akşam yemeğinin sonunda geleneksel olarak Comissatio olarak adlandırılan son bir porsiyon şarap tüketilirdi.
